lezî
Apparence
Plinne cogne ordinaire | Sipotcheye cogne | Cogne al divanceye voyale |
lezî | lzî | elzî |
Etimolodjeye
[candjî]Etroclaedje di : «les» + «lî» («lyi»). Dataedje do mot : 1700. Divant cisse date, li mot eployî po cisse croejhete la esteut "les", ki sierveut don po l' acuzatif et l' datif.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /lɛ.ziː/ /lɛ.zi/ /ly.ziː/ /løː.ziː/ miersipepieuzmint e l’ notule ALW 2 38.
- prononçaedje zero-cnoxheu : /lɛ.ziː/
- Ricepeures : le·zî
Prono d’ djin coplemint
[candjî]lezî omrin et femrin
- a zels, a zeles (prono coplemint indirek des rwaitants).
- Moman lezî a dné on côp d' mwin.
- Li solo blancåsse lezî dnéve
Des rflets d’ ermene tofer candjants ;
S’ froede tchôleur les egordinéve
D’ ene schome ki les fjheut vey pus blancs— Martin Lejeune, "L’iviêr èt l’amour" (fråze rifondowe).
- li ou les + a zels, a zeles.
- I l' savént bén: li curé lezî aveut ddja dit.
- Il avént prusté des cwårs ås Grignåd, mins i lezî ont rindou.
Piceures di croejhete
[candjî]Avou l' djeu des spotchaedjes dins l' mot di dvant, on pout åjheymint aveur les troes cognes (lezî, lzî, elzî) minme dins l' minme cotoû motrece.
- dj' elzî aveu bén dit; dji lezî di, come ça…; dji lzî åreu bén fotou m' pougn al djaive.
Ratourneures
[candjî]lezî endè On dit eto: ennî. F. leur en.
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Mots vijhéns
[candjî]Nombe | Djin | Djinre | Sudjet | Muroetrece | Acuzatif (droet coplemint) | Datif (coplemint nén direk) | Locatif | Djenitif (pårtixhrê) | Tonike (tot seu ou dirî dvancete) |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Singulî | Prumire djin | — | dji, dj’ dju (padrî) |
mi, m’, èm | mi, m’, èm (divant l’ viebe) mu, m’ (dirî l’ viebe) |
mi, m’, èm (divant l’ viebe) mu, m’ (dirî l’ viebe) |
— | — | mi |
Deujhinme djin | — | vos, vs ti, t’, èt tu, -ss (padrî) |
vos, vs ti, t’, èt |
vos, vis, vs ; ti, t’, èt | — | — | twè, ti, ti-minme, t’-minme, tizôte, etzôte | ||
Troejhinme djin | Omrin | i, il | si, s’, ès | li, l’, el | lyi | î | è endè, end, ndè, nd |
lu | |
Feminine | ele, elle | li, l’, el | leye | ||||||
Neute | on | — | — | — | — | lu | |||
Pluriyal | Prumire djin | — | nos, ns ; dji, dj’ | nos, ns | — | — | nos, nozôtes | ||
Deujhinme djin | — | vos, vs | vos, vs | vos, vs | vos, vis, vs | — | — | vos, vozôtes, tizôtes, etzôtes | |
Troejhinme djin | Omrin | i, il | si, s’ | les, ls ; lzès, lzè, elzès | lezî, elzî, lzî | î | è endè, end, ndè, nd |
zels, yeusses | |
Feminine | ele, elle | zeles, yeusses |
w. do Levant, w. do Mitan, Basse Årdene ; miersipepieuzmint e l’ notule ALW 2
Ortografeyes
[candjî](lezî, elzî, lzî)
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- lezî : R13
Ratournaedjes
[candjî]li, les + a zels Loukîz a : elzî