lu
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje latén * « illúī », rifwait di « illi » datif singulî do prezintoe d’ mostraedje « ille ». Dataedje do mot : 1278 vî scrijha « lu ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ly/ /li/ /lœ/ /lu/ /luː/, miersipepieuzmint e l’ notule ALW 2.27 .
- prononçaedje zero-cnoxheu : /lu/
- Ricepeures : nén rcepåve
Prono d’ djin tonike
[candjî]omrin | femrin | |
---|---|---|
Singulî | lu | leye |
Pluriyal | zels / yeusses | zeles |
lu omrin
- prono tonike do rwaitant metou tot seu, repetant li prono sudjet.
- Lu, i n’ î a måy sitî, mins leye, bén.
- Gn aveut lu et céncwante-z ôtes.
- Mins vos n’ l’ årîz nén å fotbal, da, lu.
- prono tonike do rwaitant metou dirî ene adrovire.
- C’ est lu ki l’ a dit
- parey, metou dirî ene divancete.
- C’ est ene måjhone ki fwait sogne pår asteure ki l’ notåre est evoye, et Lorince avou lu — Jean-Marie Warnier (fråze rifondowe).
- prono tonike do rwaitant metou replaeçant li prono sudjet « i ».
- Pol comere, leye, ele dimoréve todi amon s’ mononke. Lu lyi a-st aprins a lére, a scrire et a conter, ene sacwè d’ råle, adon, e l’ Årdene, copuvite po ene feme — Gaston Lucy (fråze rifondowe).
- prono tonike miroetrece.
- C’ est tchaeconk por lu.
- (metou al fén) prono tonike metou po rafoirci l' idêye d' agaçaedje ou d' plindaedje.
- Qu’aveût-i d’keûre dè solo èt des fleûrs, lu !… — Joseph Mignolet, "Li Payîs des Sotês", 1926, p. 31.
Mots vijhéns
[candjî]Nombe | Djin | Djinre | Sudjet | Muroetrece | Acuzatif (droet coplemint) | Datif (coplemint nén direk) | Locatif | Djenitif (pårtixhrê) | Tonike (tot seu ou dirî dvancete) |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Singulî | Prumire djin | — | dji, dj’ dju (padrî) |
mi, m’, èm | mi, m’, èm (divant l’ viebe) mu, m’ (dirî l’ viebe) |
mi, m’, èm (divant l’ viebe) mu, m’ (dirî l’ viebe) |
— | — | mi |
Deujhinme djin | — | vos, vs ti, t’, èt tu, -ss (padrî) |
vos, vs ti, t’, èt |
vos, vis, vs ; ti, t’, èt | — | — | twè, ti, ti-minme, t’-minme, tizôte, etzôte | ||
Troejhinme djin | Omrin | i, il | si, s’, ès | li, l’, el | lyi | î | è endè, end, ndè, nd |
lu | |
Feminine | ele, elle | li, l’, el | leye | ||||||
Neute | on | — | — | — | — | lu | |||
Pluriyal | Prumire djin | — | nos, ns ; dji, dj’ | nos, ns | — | — | nos, nozôtes | ||
Deujhinme djin | — | vos, vs | vos, vs | vos, vs | vos, vis, vs | — | — | vos, vozôtes, tizôtes, etzôtes | |
Troejhinme djin | Omrin | i, il | si, s’ | les, ls ; lzès, lzè, elzès | lezî, elzî, lzî | î | è endè, end, ndè, nd |
zels, yeusses | |
Feminine | ele, elle | zeles, yeusses |
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]prono tonike do rwaitant metou tot seu
prono miroetrece do rwaitant
Etimolodjeye 2
[candjî]Loukîz a : « li »
Plinne cogne | Spotcheye cogne |
---|---|
lu | l’ |
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- Ricepeures : nén rcepåve
Prono d’ djin coplemint
[candjî]lu omrin et femrin
- prono droet coplemint do cåzant, del cåzante, metou dirî on viebe codjowé a l' atôtchî camaerådrece do cmandeu, ki finixh pa ene cossoune.
- Sogne lu bén — ALW 2 sol croejhete, p. 105 (fråze rifondowe).
- parey, normåldimint al sipotcheye cogne, dirî voyale (ås troes djins do cmandeu).
- Aberwetez l’ !
- Alez ! Prindoz l’ divins vos bresse et rasserez l’ comifåt, insi !
- Alans l’ ricweri å cåbaret !
- sifwaitmint dirî voyale, ås troes djins do cmandeu, avou rafoircixhaedje (prononcî /lly/).
- Purdoz lu ! Dji vos l' baye — ALW 2 sol croejhete, p. 105 (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Prind lu ! Dji tel dene — ALW 2 sol croejhete, p. 105 (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Aschoûtez lu ! C' est l' prononçaedje zero-cnoxheu.
Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]prono d’ djin coplemint metou padrî on cmandeu
Prononçaedje
[candjî]- AFE : /ly/
Årtike
[candjî]lu omrin et femrin
Rilomêye do mot
[candjî]Si voyale (u), c' est eto li spotchåve voyale di tot l' payis.
Sipårdaedje do mot
[candjî]- Hôte Årdene (omrin et femrin)
- Basse Årdene (omrin)
Prono d’ djin coplemint
[candjî]lu omrin & femrin
- li / (divant l' viebe).
- Tu n' lu vus pus ?
- Ti n' li vous pus ? / To n' el vous pus ?
- Tu n' lu vus pus ?
Pårticipe erirece
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | lu | lus |
femrin | lue | lues |
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Mots do walon ki l' prumî eployaedje est daté
- Mots do walon d' on seu pî
- Pronos d' djins tonikes do walon
- Mots ki sont dins l' ALW2
- Pronos d' djins coplemints do walon
- Pronos do walon ki l' omrin et l' femrin sont pareys
- Mots do walon scrîts e Feller
- Årtikes do walon scrîts e Feller
- Sustantifs do walon scrîts e Feller ki l' omrin et l' femrin sont pareys
- Mots del Hôte Årdene sicrîts e Feller
- Mots del Basse Årdene sicrîts e Feller
- Pronos d' djins coplemints do walon scrîts e Feller
- Mots do francès
- Francès
- Pårticipes erireces do francès