pire

Loukîz a : «Pire»

Walon

Çoucial, c' est ene pådje d' omonimeye walone, ki rashonne sacwants mots walons avou l' minme ortografeye, mins di diferinnès etimolodjeyes.

Etimolodjeye 1

Tayon-bodje latén «petra» (minme sinse)

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /piːʀ/ /pjɛʀ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /piːʀ/

Sustantif

singulî	pluriyal
pire	pires

pire f.

1. nén candjåve rotche (dure matire).

   Li måjhone est basteye sol pire: ele ni pout må d' esse schovêye evoye pås grossès aiwes.

2. boket d' rotche. Ene cårire di pires; ene divanteure di pire. On dit eto: cayô, cawiea.

Ratourneures

1. deure come del pire
2. cour di pire
3. >> rôlante pire: pire ki vént djus tot rôlant dins ene carire.
4. >> Viyès pires: bastimints do tins passé. Le site di Petra, el Djordaneye: des viyès pires rominnes å mitan do dezert (T. Dumont). Loukîz a: arkeyolodjeye.

Parintaedje

• avou l' bodje "pir-"
  • pirreye, pirire, piroe
  • pirete
  • pirixheus
  • spirer, spiraedje
• avou l' bodje "per-"
  • peron, peret, perî, peri, perijhea

Sinonimeye

cayô, cawiea, rotche

Dizotrins mots

• bidinne
• clavea
• agåxhe / edjåxhe

Ratournaedjes

± boket d' rotche

Almand: Stein (de) Kimon amazir marokin: ⴰⵥⵕⵓ = aẓṛo; ⵉⵙⵍⵍⵉ = iselli (plate et lisse) Arabe: Hajar = حجر (ar) = حَجَر (ar) Arabe marokin: 7ejra = حجرة = حجْرة Espagnol: piedra (es) Francès: pierre (fr)

Inglès: stone (en) Neyerlandès: steen (nl)

Etimolodjeye 2

Tayon-bodje latén «peior»

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /piːʀ/ /piʀ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /piːʀ/

pire 2

I. [addj.] pire (ki)

1. pus mwais, pus måva. Il est co pire ki s' pa.

2. pus grave, pus teribe. Il est on pô drole, mins gn a pire ki lu. >> Pus k' on-z avance, pire est çki c' est: avou l' tins, c' est todi pus grave. Franwal: ahåyant po: "la situation se détériore, se dégrade; c'est un processus de pourissement". >> Pire ki ça, valet !: gn a co ene sacwè d' pus grave.

3. pus laid ki. Ele drouve ès boke, eyet ça dvént pire k' on hoûlåd d' fosse; ay, mes orayes ! (D. Heymans).

4. pus målåjhey. I fåreut raler el sicole; ça, c' esteut co pire k' el pecole (L. Gillet). >> esse pire k' araedjî po: esse rindou après (on plaijhi, ene drouke). Il est pire k' aradjî po foumer: i distrurè s' santé (P. Defagne). Franwal: ahåyant po: "complètement dépendant de". >> raconter pire ki pinde: raconter des foirt gravès mintes. Il ont raconté pire ki pinde dissu nozôtes (P. Defagne). Franwal: ahåyant po: "raconter les pires insanités, calomnies". >> fé pire ki po pinde (a ene djin, a ene biesse): el fé sofri mårtir. Franwal: ahåyant po: "martyriser". >> pus pire (ki): pire ki. Regrami, c' est on mot d' Vervî ki vout dire "divni pus pire" tot djåzant d' ene maladeye (Siplitchant motî). >> gn a rén d' pire: gn a rén d' pus mwais, di pus grave: Mindjî do tchocolåt, gn a rén d' pire po l' ci k' a soe (P. Defagne). >> ebén tant pire !: ebén on s' endè pasrè (mostere k' on rnonce a ene sacwè po-z awè ôte tchoi). >> tant pire po: i fårè bén sopoirter (on dzavintaedje ki va avou ene sacwè). I m' a apicî po m' froter, et tant pire po mes brognes (M. J. Cheruy). F. pis (que).

II. [adv.] pé. >> å pire aler: tot metant les cayets å pé. >> fé pire ki bén: volou fé ene sacwè d' bén, mins al fén, c' est ene sacwè d' må. >> I n' såreut aler pire ki d' triviè u c' est co pire ki pire: on-z est å pus må; ça n' såreut aler pus må. Franwal: ahåyant po: On est dans la merde jusqu'au cou". >> c' est on mî po ndaler pire: ça a l' air di ndaler mî, mins c' est po-z aler pus må par après. F. amélioration passagère, fausse guérison, rémission transitoire.

III. [o.n.] li pire: li pé. Li pire di tot, c' est k' dj' a må mes djambes (L. Hendschel). >> li pus pire: li pire. Piede ses ouys, c' est l' pus pire. F. pire.

Coinreces walon do Coûtchant, do Mitan et del Basse-Årdene.

Omofoneye possibe

Pire

Francès

Prononçaedje

• AFE : /piʁ/

Adviebe

pire nén candjåve

1. (co) pé.

   Le remède est pire que le mal.

   Li rméde est co pé ki l' må.