råyî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « eradicare » (minme sinse), avou sbetchtaedje ; mot cité dins l’ FEW 3 235a.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /ʀɔːˈjiː/ /ʀaːˈjiː/ /ʀaːˈji/ /ʀoːˈjiː/ /ʀoːˈji/ /ʀoːˈjɛ/ /ʀoːˈje/ /ʀaj/ (betchfessî å)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀɔːˈjiː/

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	råye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	råyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	råyans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	råynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	råyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	råyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	råye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	råyî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

råyî (v. å coplemint)

1. fé vni foû…
   1. …ene sacwè bén plantêye.
      • On-z aléve fåtchî les faenes divant d’ aler råyî ås trukes. — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
      • A foice d’ aveur coschoyou l’ sounete, il a råyî l’ pougneye.
      • Il a råyî s’ baster ; s’  i ç’ åreut yeu stî del nute, i s’ åreut yeu forsonné. — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
      • On-z a sayî d’ fé bouter do bouneur, mins gn a tant yeu d’ cruwås pol sitofer k’ on n’ a nén seu shuve a lzès råyî. — J. Mathot (fråze rifondowe).
   2. ene sacwè bén ataetcheye (mins nén plantêye).
      • Il a falou k’ dji nos dismoussénxhe po råyî les copixhes ki nos hagnént. — A. Schmitz, On-Ârdènès foû di s’ payis, 2., p. 115 (fråze rifondowe).
2. drovi (li boke) grand å lådje (po rclamer).
   • vénrè çou ki vénré ; i n’ vos fåt djamåy voleur råyî; li Bon Diu rabatreut, sapinse k’ on n’ dit. — É. Gilliard (fråze rifondowe).

Ratourneures

1. fé vni foû
   1. on n’ råye nén tos les pås k’ on hosse, on hosse tant on piket k’ on l’ råye
   2. råyî ene boke come on for — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
   3. si råyî les djambes erpi do cou — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
   4. råyî l’ pea djus do dos — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
2. drovi grand å lådje
   1. råyî s’ gueuye, råyî s’ trape

Parintaedje

• råyaedje, råyeu, råyeuse / råyresse
• råyet
• råyåjhe, råyinne
• diråyî
• kiråyî, kiråyaedje, kiråyåjhe, kiråyeu (E200)
  • diskiråyî
• treråyî, intråyî

Mots d’ aplacaedje

• råyî djus, råye-tot-djus
• råye-clå, Råye-minete, råye-trait

Sinonimeye

• saetchî, saetchî foû, risaetchî

Pwaire minimom

• royî (fé ene roye)
• (avou ene dobe diferince) : rayi (broûler)

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• râyi : S0
• rauyer : S17 p.150
• = ? (rôyè) : S38
• raye : E200
• rôyî : O0
• råyî : E1, S117
• râyî : FNyn
• rauyî : C1

E rfondou walon :

• råyî : R13

Li mot n’ est nén dins : O3

Ratournaedjes

± fé vni foû ene sacwè bén plantêye

• Arabe marokin : gelle3 =‎ گلّع
• Inglès : to pull out ^(en), to draw out ^(en), to to pull up ^(en), to root up ^(en)
• Francès : arracher ^(fr)

± fé vni foû ene sacwè bén ataetchêye, mins nén plantêye

• Francès : détacher ^(fr), enlever ^(fr)

Pårticipe erirece

råyî o.

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "råyî", ki pout esse eployî come addjectif et come sustantif.