råyî

Loukîz eto : rayi.

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « radicare » (prinde pal raecinêye) ; mot cité dins l’ FEW 3 235a.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʀɔːˈjiː/ /ʀaːˈjiː/ /ʀaːˈji/ /ʀoːˈjiː/ /ʀoːˈji/ /ʀoːˈjɛ/ /ʀoːˈje/ /ʀaj/ (betchfessî å)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀɔːˈjiː/

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	råye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	råyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	råyans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	råynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	råyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	råyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	råye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	råyî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

råyî

(viebe å coplemint) fé vni foû ene sacwè bén plantêye.
- On-z aléve fåtchî les faenes divant d’ aler råyî ås trukes — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
- A foice d’ aveur coschoyou l’ sounete, il a råyî l’ pougneye.
- Il a råyî s’ baster ; s’ i ç’ åreut yeu stî del nute, i s’ åreut yeu forsonné. — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
- On-z a sayî d’ fé bouter do bouneur, mins gn a tant yeu d’ crouwås pol sitofer k’ on n’ a nén seu shuve a lzès råyî — Josée Mathot (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) fé vni foû ene sacwè bén ataetcheye (mins nén plantêye).
- Onk danse, ou bén rôle a faxhene ;
  Èn ôte, ledjir come on tchivrou,
  Court al håye, råye divins les spenes,
  Des coxhes dedja tcherdjeyes di fleurs. — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.148, « Nos ‘nn’ alans » (fråze rifondowe).
- Pus tård, li Revolucion Francesse ki fjha piede li tiesse å pus sûti, råya l' bindea ki l' oficiå aveut loyî so les bokes, ca c' e-st a trûlêye k' on conte les paskeyes di ç' tins la. — Joseph Mignolet, "Li walon å payîs di Lîdje" (1938), p.27 (fråze rifondowe).
- Il a falou k’ dji nos dismoussénxhe po råyî les copixhes ki nos hagnént — Arthur Schmitz, On-Ârdènès foû di s’ payis, 2., p. 115 (fråze rifondowe).
- Å matén, tot metant m’ pantalon, dj’ a råyî l’ prumî boton ! — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.42 (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) foirt saetchî so.
- Inte deus bansteas d’ orandjes, ki lyi råyént les bresses
  Ele vindeut pus k’ nole ôte. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.66, “Dihâv’lêye” (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) drovi (li boke) grand å lådje (po rclamer).
- vénrè çou ki vénrè ; i n’ vos fåt djamåy voleur råyî; li Bon Diu rabatreut, sapinse k’ on n’ dit — Émile Gilliard (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « ås ») ahopler ene sacwè tot l' råyant d' ene sawice.
- Dismetant k' les chômeus, sins moti, saetchèt des leupêyes foû d' leus pupes, — et ki l' batchea, sins rla, råye ås hagnas d' årzeye, come ine galavale biesse ki n' sereut nén a rpaxhe — Marcel Fabry, "Li hatche di bronze" (1937), p. 49 (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») saetchî vigreuzmint.
- Ô haetche ! Ô haetche !
  Bwejhlîs, coraedje,
  Tot råyant dsus.
  Ô haetche ! Ô haetche !
  Nos l’ årans djus, s' i plait-st a Diu ! — Louis Lagauche, Les bwèh'lîs, (1948) p.2 (fråze rifondowe).