tchafyî

Walon (Rifondou)

Mot-brut «tchaf» (brut d' alaedje des djoixhes) (kécfeye avou assaetchance di «tchife»), avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes

tchafyî, tchafiyi, tchafiyî, tchafier, tchafiè, tchafî, tchafîr, tafyî, tchafouyî, tchafouyè, cafouyî.

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	tchafeye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tchafyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tchafians
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tchafeynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tchafeyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tchafyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	tchafeye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	tchafyî
Ôtes codjowaedjes	come tcheryî

tchafyî

(viebe å coplemint) fé aler ses tchifes po mawyî (ene sacwè) sins l' volou u l' polou avaler.
- Crawieus åbes, (...), Po vey vos ctoirdowès brantches cotaeyî li stoelî, Tot tchafiant on fistou, dj' m' ascwatixh a vos pîs. — Lucyin Mahin.
- Et vos ouys estént purade assaetchîs pa s' tchoumgam, k' ele tchafyive tofer, et fé rexhe des tchicletes foû di s' boke — Lucyin Mahin, Li batreye des cwate vints.
- Nosse mere côpéve li pwin a cougnets, les mete e-n on saeyea, vudî dsu on cocmwår di bolante aiwe; les coshets grognént d' plaijhi tot tchafiant.
(v. sins coplemint) magnî tot fjhant bråmint do brut, come les pourceas.
- Cwand les singlés sont dins les dinrêyes, on ls ôt tchafyî d' å lon — Lucyin Mahin.
- Batisse, li singlé reclôs, sondje a cwand k' i tchafyive padrî s' mere, crompires, swele, oidje, avoenne — Joseph Calozet (fråze rifondowe et rarindjeye).
(v. sins coplemint) cåzer bråmint.
- On est la, et dji tchafeye... ça m' soladje... ça fwait lontins ki dj' end a gros sol panse — José Schoovaerts (fråze rifondowe).
- Sol tins k' Houbert a stî gårni li tchvå et l' ateler, elle ont fwait les schieles, e tchafiant — Rodolphe Dedoyard (fråze rifondowe).
- Pocwè k’ on n’ pôreut nén tchafyî dins no tchafiaedje ?
  Pocwè k’ i gn a k’ les ôtes ki plèt fé do tapaedje ? — Julos Beaucarne (fråze rifondowe).

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

cåzer po n' rén dire.
F. jacasser, jaser.
cåzer po dire do må des djins.
- I fåt rwaitî a çk' on tchafeye a meynute so ene djåspinreye éndjolike come a çk' on dit e plinne nonne divant les djins coirzenoxh. — José Schoovaerts (fråze rifondowe).
Loukîz a: canler, bawer.

F. déblatérer.
cåzer dins ses dints, et k' on n' vous comprind nén.
F. grommeler, marmonner.
begyî.
- Voci les dijh comandmints del Sicole di Walon d' Årvaye, a n' nén rovyî et dire sins tchafyî (Sylvie Leroy).
F. bégayer, bredouiller.