Aller au contenu

tot

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje latén « totus » (« tot, tchaeke, tot etir »).

Prononçaedje

[candjî]

Adviebe

[candjî]
Alofômes
tot tote

tot

  1. mostere on hôt livea di l' adviebe ki shût (nén candjåve).
    • Dji lyi dmande tot biesmint : «eyet vosse feme, ça lyi va» ?
  2. mostere on hôt livea di l' addjectif ou d' l' addjectivire (candjåve å femrin, mins nén å pluriyal).
    • Il a rivnou tot frexh di tchôd.
    • I parexhént tot disbåtchîs.
    • Elle esteut tote binåjhe.
    • Elle ont dmoré tote biesses.
    • Si tiesse esteut tote e croles Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
    • Les beas våzes estént tot a bokets.
    • Nole trace di l’ ôte såjhon … Siya ! Des moitès foyes
      Å pî del håye d’ årdispene tote floreye. Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Dixmude », 1916, p.25 (fråze rifondowe).
  3. divant on prono d' djin, mostere li rshonnance avou çou k' on ratind di cisse djin la (candjåve å femrin, mins nén å pluriyal).
    • C' est tot lu, la ça, d' ariver ene eure trop tård.
  4. mostere on hôt livea do viebe.
    • Et cwand l' viye croe ki tome e-n ene blesse
      Årè tot fini do toumer,
      I n' dmeurrè pus rén d' çou k' dj' inme,
      Ki m' rapinsreut çou k' dj' a-st inmé. Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li Tossaint", p.39 (fråze rifondowe).
    • Sav bén k’ c’ est plaijhi d’ aveur ene måjhone comme cisse-cial, vos, Janete. Il î fwait si frisse la ! Dji m’ ra dedja tot. Henri Simon, « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.118 (fråze rifondowe).
    • Mins cwand on lyi derit des noveles då viyaedje
      Et k' il aprinda pår ki l' hiedresse n' esteut pus
      K' ele aveut rindou l' åme cåze … d' èn emacralaedje
      Et k' ele aveut dmandé co traze feyes après lu
      Si vizaedje candja tot. Louis Lagauche, "Li ptit hierdî" (1926), p. 151 (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. aveur di tot.
    • Ele aveut d' tot e s' botike et les pôvès djins do Gravioûle alént acroere la. Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.63 (fråze rifondowe).
  2. tot a schipe : rafoircixhaedje di a schipe
    • Tot a schipe arivé a l' ospitå d' Calais, on docteur egzamina l' oficî et Pire Lipaye fourit tcherdjî del sognî tot come i l' aveut fwait diski la Louis Tilkin (fråze rifondowe).

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

Sinonimeye

[candjî]

Nén definixhant prono

[candjî]

tot neute

  1. (nén candjåve) mostere l' eshonna des sacwès k' on ndè cåze, sins ndè rovyî ene.
    • I fåt tni tot çoula por lu.
    • I fåt k' on fwaiye tot lu-minme.
  2. sacwè l' pus impôrtante (todi avou l' definixhant årtike « li »).

Ratourneures

[candjî]
  1. tot toûne al ribolete, gn a tot ki toûne li cou
  2. c’ est l’ tot di; c’ est nén l’ tot

Sinonimeye

[candjî]

totafwait

Ratournaedjes

[candjî]
eshonna des sacwès k' on ndè cåze, sins ndè rovyî ene
sacwè l' pus impôrtante

Nén definixhant prezintoe

[candjî]
singulî pluriyal
omrin tot tos
femrin tote totes / totès
  1. mostere li sacwè e-n etire.
    • Ritnoz bén tot çki dji vs a dit.
    • Tote ciste ivier, k' il a toumé del nive Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
    • Ç' a stî l' minme ramdam tote djoû et tote nute.
  2. mostere les sacwès sins ndè rovyî.
  3. eployî après c' est.
    • C' est totès belès åmayes po repleni après l' ivier.
    • Et les belès stoeles ki ns veyans
      S’ esprinde sol fén d’ ene claire djournêye,
      Divnèt totès frawiantès fleurs. Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.91, “Vîx Souv’nir” (fråze rifondowe).
    • C’ est tos rénnvåts k’ on dvreut
      Marker d’ ene grande noere croes
      Et les loyî l’ onk a l’ ôte so des strins
      Adon mete li feu divins. Joseph André, "Dizos leû fèrome", 1919, p.76 (fråze rifondowe).
  4. totes sôres di.
    • Dji m’ va fé mete totès plantches å meur, ti sais bén, hin ! Come des djivås, la ! Henri Simon, « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.116 (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. tote djoû, tote nute
  2. tos boignes contes
  3. tos tchamps tos payis
  4. di tote foice
  5. mete a totes les såces
  6. on n’ a nén tos les pås k’ on hosse

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

tertos

Ratournaedjes

[candjî]
mostere li sacwè e-n etire

Divancete

[candjî]

tot (nén candjåve)

  1. divant on pårticipe prezintrece, çou ki fôrmêye li djerondif.
    • Kimint av trové cisse machine la, Renkin ? Tot tuzant, sire.

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

tofjhant ki

Sinonimeye

[candjî]
  • e (+ pårticipe prezintrece)
  • å (+ viebe sustantivé)

Ratournaedjes

[candjî]
djerondif

Neyerlandès

[candjî]

Prononçaedje

[candjî]

Divancete

[candjî]

tot

  1. diski, disca.

Mots d’ aplacaedje

[candjî]