xhufler

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

tayon-bodje latén « sibilare » (minme sinse).

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʃy.ˈfle/ /hy.ˈfle/ /ʃu.ˈfle/ /ʃu.ˈflɛ/ /hi.ˈfle/ (betchfessî xh)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʃy.ˈfle/
Ricepeures : xhuf·ler

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	xhufele
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	xhuflez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	xhuflans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	xhufelnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	xhufelrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	xhufléve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	xhufele
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	xhuflé
Ôtes codjowaedjes	come shofler

xhufler (viebe å coplemint) (v. sins coplemint)

fé rexhe ene muzike d’ ès boke e piçant ses lepes, sins djåzer, tot cåzant d’ ene djin.
- Xhufler èn air di musike.
- Tchante et xhufele et tarlatêye, puski
  Vo t’ la tot seu e cisse carimadjoye ;
  I n a nou moes si bea ki l’ moes d’ avri. — Robert Grafé (fråze rifondowe).
- Awè, les bôdårds, londjinnmint,
  Passént, passént, po s' aler bate,
  Tot xhuflant des airs d' etermint— Joseph Vrindts, "Racontules et råtchåds" (1920) p.7, "E nosse câve" (1914) (fråze rifondowe).
- Tot xhuflant, li Pere Noyé a atelé ses gades et tcherdjî ses djodjowes et ses boubounes so li sclide. — Yves Paquet (fråze rifondowe).
- Cråne idêye, la, di xhufler des årguedinnes, tot codant ås fenès ceréjhes. — Auguste Laloux (fråze rifondowe).
- Et, qwand l’ måleûr mu pind d’zeû l’ tièsse,
  Come on coûtê qui n’ tint qu’ p'on dj’vè,
  El plèce du m’ plainde ou d’ fé l’ kègnèsse,
  Mi, dj'inme bin mîs d’ hufler m’ couplet
  — Martin Lejeune, On såye sès éles, 1895.
- Pu l' ovraedje kiminça et l' tchanson do rabot
  S' enûla-st e l' ovroe. Tot xhuflant ene air di danse,
  L' ovrî fjheut voler l' cresse et, come po l' caressî,
  Passéve si mwin so l' bwès tot-z admirant ses fleurs
  — Henri Simon, "Li rvindje di l' åbe (fråze rifondowe).
criyî avou des hôtès notes, tot cåzant di sacwants oujheas.
- On sboirgnive les moxhons po k’ i xhuflénxhe mî.
- Li pénson xhufele po-z anoncî do bea tins — Michel Anselme (fråze rifondowe).
- Ashiou sol boird d' ene schårdeye îpe,
  Kinåve, li pere di nosse hierdî,
  Hapéve ene moxhe tot foumant s' pupe,
  Et schoûtéve les måvis k' xhuflént— Louis Lagauche, « Li p’tit hièrdî », Tchant I, Hanèsse èt Magrite (fråze rifondowe).
criyî tot djåzant do vint.
- Pèneûs, mièrseû, èt dji n’ètind
  Qui l’ bîje qui chufèle à l’ûréye
  — André Henin.
tot djåzant di machenes.
- Les touwires ki fjhént del foumire
  Passént dvant mi come des navires
  Firs et hôtins, shoflant, xhuflant !
  — Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 102 (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « après ») houkî tot xhulant.
- Xhufler après l’ tchén.
anoncî tot xhuflant
- L’ arbite a xhuflé on penalti. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) dire tot bas.
- C' est k' vos m' end avoz xhuflé des laides, paret, canari ! — Henri Simon, "Janète" (1911), (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.158 (fråze rifondowe).

Ratourneures

xhufler come on pinson, xhufler come èn oujhea, xhufler come ene mazindje, xhufler on måvi, xhufler come ene siprewe, xhufler come on råskignou, xhufler come on ritchåd, xhufler come èn ôrimiele
xhufler come èn ome : sawè xhufler, tot djåzant d’ene feme (ki n’ ont nén l’ dujhance di xhufler).
Ça n’ si dit nén, ça s’ xhufele ! : dijhêye po k’ on n’ djåze nén d’ ene sacwè ki va amoenner des margayes. Franwal: ahåyant po: "laisse tomber !"
come les vîs xhuflèt, les djonnes tchantèt: les djonnes ont les minmès idêyes ki les vîs, il ont rprin leu-z åbitudes.
aler xhufler u aler aprinde a xhufler: aler al prijhon (wice k’ on n’ a rén d’ ôte a fé ki d’ xhufler).