xhufler
Walon (Rifondou)[candjî]
Etimolodjeye[candjî]
tayon-bodje latén « sibilare » (minme sinse).
Prononçaedje[candjî]
- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʃy.ˈfle/ /hy.ˈfle/ /ʃu.ˈfle/ /ʃu.ˈflɛ/ /hi.ˈfle/ (betchfessî xh)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʃy.ˈfle/
- Ricepeures : xhuf·ler
Viebe[candjî]
| Djin et tins | Codjowa |
|---|---|
| Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | xhufele |
| Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | xhuflez |
| Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | xhuflans |
| Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | xhufelnut |
| Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | xhufelrè |
| Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | xhufléve |
| Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | xhufele |
| pårt. erirece (dj’ a, vos av) | xhuflé |
| Ôtes codjowaedjes | come shofler |
xhufler (viebe å coplemint) (v. sins coplemint)
- fé rexhe ene muzike d’ ès boke e piçant ses lepes, sins djåzer, tot cåzant d’ ene djin.
- Xhufler èn air di musike.
- Tchante et xhufele et tarlatêye, puski
Vo t’ la tot seu e cisse carimadjoye ;
I n a nou moes si bea ki l’ moes d’ avri. — Robert Grafé (fråze rifondowe). - Tot xhuflant, li Pere Noyé a atelé ses gades et tcherdjî ses djodjowes et ses boubounes so li sclide. — Yves Paquet (fråze rifondowe).
- Cråne idêye, la, di xhufler des årguedinnes, tot codant ås fenès ceréjhes. — Auguste Laloux (fråze rifondowe).
- Et, qwand l’ måleûr mu pind d’zeû l’ tièsse,
Come on coûtê qui n’ tint qu’ p'on dj’vè,
El plèce du m’ plainde ou d’ fé l’ kègnèsse,
Mi, dj'inme bin mîs d’ hufler m’ couplet
— Martin Lejeune, On såye sès éles, 1895.
- criyî avou des hôtès notes, tot cåzant di sacwants oujheas.
- On sboirgnive les moxhons po k’ i xhuflénxhe mî.
- Li pénson xhufele po-z anoncî do bea tins — Michel Anselme (fråze rifondowe).
- criyî tot djåzant do vint.
- Pèneûs, mièrseû, èt dji n’ètind
Qui l’ bîje qui chufèle à l’ûréye
— André Henin.
- Pèneûs, mièrseû, èt dji n’ètind
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « après ») houkî tot xhulant.
- Xhufler après l’ tchén.
- anoncî tot xhuflant
- L’ arbite a xhuflé on penalti. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
Ratourneures[candjî]
- xhufler come on pinson, xhufler come èn oujhea, xhufler come ene mazindje, xhufler on måvi, xhufler come ene siprewe, xhufler come on råskignou, xhufler come on ritchåd, xhufler come èn ôrimiele
- xhufler come èn ome : sawè xhufler, tot djåzant d’ene feme (ki n’ ont nén l’ dujhance di xhufler).
- Ça n’ si dit nén, ça s’ xhufele ! : dijhêye po k’ on n’ djåze nén d’ ene sacwè ki va amoenner des margayes. Franwal: ahåyant po: "laisse tomber !"
- come les vîs xhuflèt, les djonnes tchantèt: les djonnes ont les minmès idêyes ki les vîs, il ont rprin leu-z åbitudes.
- aler xhufler u aler aprinde a xhufler: aler al prijhon (wice k’ on n’ a rén d’ ôte a fé ki d’ xhufler).
Parintaedje[candjî]
Omofoneye possibe[candjî]
Ortografeyes[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes[candjî]
fé rexhe ene muzike, di ses lepes, sins djåzer, tot cåzant d’ ene djin
