Aller au contenu

bagnî

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje patwès latén « balneare » pal voye do vî lingaedje d’ oyi « bagner ».

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) bagne
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) bagnîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) bagnans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) bagnnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) bagnrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) bagnive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) bagne
pårt. erirece (dj’ a, vos av) bagnî
Ôtes codjowaedjes come waitî

bagnî

  1. (viebe å coplemint) laver dvins on bagn.
    • Les blancs-moussîs sont la (…)
      E mitan des machenes;
      Rén ki des estroupyîs k’ i fåt bén remantchî;
      I les vont tchaspougnî, et masser et bagnî Émile Pècheur (fråze rifondowe).
  2. (viebe å coplemint) (mot d’ medcén) laver ene plåye.
  3. (viebe å coplemint) (djeyografeye) passer dvins (tot djåzant d' on mouze).
    • Po rinde del veye å molén do viyaedje,
      Dji véns bagnî ses pareuzes e m' corant
      Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 108 (fråze rifondowe).
  4. (v. sins coplemint) fé mete dvins on bagn.
  5. (v. sins coplemint) naedjî.
    • Berôler dins l' nive di l' ivier
      A schlide u a coucou-poyon
      Di l' esté, djouwer ås laweres
      Bagnî miernou å Pré des Ponts André Dewelle (fråze rifondowe).
  6. (amagnî) tot djåzant d' nouriteure.
    • … des belès vetès språtes ki bagnnut dins leu crinme Chantal Denis (fråze rifondowe).
  7. (v. sins coplemint) aveur di l' aiwe tot åtoû.
    • Li scriftôr avou l' tapis del tåve bagnént-st e l' aiwe k' abrotcha foû do våze ki l' feme djeta sol plantchî avou les rôzes k' estént dvins. Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.8 (fråze rifondowe).
  8. (v. sins coplemint) (imådjreçmint) aveur ene sacwè a rdoxhe.
    • Po çou k’ est des creyants, n’ è djåzans nén, ca n’ ont seur nén tant sogne del moirt, foû plins d’ espwer sont i, après l’ dierin hiket, di poleur bagnî e l’ loumire do Creyateur, avou s’ fi, les andjes et tot l' houdén, si rafiyant eco pus di rvey tos les cis k’ sont ddja evoye w:Jean-Philippe Legrand (fråze rifondowe).
  9. (viebe å prono) : Loukîz a : « si bagnî ».

Ratourneures

[candjî]
  1. bagnî come on pexhon : foirt bén naedjî.
  2. bagnî come ene pire e fond : foirt må naedjî.
  3. bagnî e s’ cråxhe : esse foû binåjhe.
  4. bagnî e bouneur : esse foû binåjhe.

Parintaedje

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
bagnî

Addjectif

[candjî]
singulî pluriyal
omrin bagnî bagnîs
femrin padrî bagneye bagneyes
femrin padvant bagneye bagneyès

bagnî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. k' est bagnî.
    • Deus ouys rilujhant come des pieles,
      Deus rôzès tchifes, kékès dinteles,
      Et tot çoula bagnî do soloMartin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe).

Ratournaedjes

[candjî]
bagnî