diner

Loukîz eto : dîner, dinner.

Walon (Rifondou)

Plinne cogne	Spotcheye cogne
diner /dine/	dner /nne/

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « donare » (minme sinse), çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.

Prononçaedje

Loukîz a : « dner »

AFE :
- diferins prononçaedjes :
  - (spotchåves) /di.ˈne/ /dy.ˈne/ /dœ.ˈne/ /dɛ.ˈne/
  - (nén spotchåves) /dɔ.ˈne/ /dɔ.ˈnɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /di.ˈne/
Ricepeures : di·ner

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	dene
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	d(i)nez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	d(i)nans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	dinnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	dinrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	d(i)néve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	dene
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	d(i)né
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

diner

(viebe å coplemint) fé divni da èn ôte ene sacwè k' esteut da vosse.
- I m' a dné cint-z euros.
- Si dj’ aveu bråmint del påsse, dji t’ endè dinreu da minne ; mins dj’ end a pår si pô ! — Henri Simon, « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.35 (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) tinde (li mwin) eyet l' leyî apicî.
- Dinez mu vosse droete mwin.
(viebe å coplemint) fé awè.
- Boere ene boune gueuze, ça dene soe.
- Cisse frisse aiwe la, pa ene tcholeur pareye, ça dene håsse di s' taper dvins d' on plin côp.
- Pol ci k' inme li passé, tos ces spitants lingaedjes la, såvadjes et haitîs come les fleurs di nos valêyes, dinèt pus d' djoye ki nimpôrtu ké payis del tere. — Joseph Mignolet, "Li walon å payîs di Lîdje" (1938), p.9 (fråze rifondowe).
- Dji crin foirt ki les corants d' air do tchestea ni m' dinnuxhe ene crijhe d' asse — Alban Leloup, ratournant Donald Duck.
(viebe å coplemint) fé ariver a èn ôte.
(viebe å coplemint) bate a côps d' pougn.
- Dji t' è dinrè, mi, si ti n' schoûte nén pus k' ça.
- Åtoû del lampe, on s’ dene radjoû,
  Cwand l’ moirt vént dner s’ fatål côp d’ aiye. — Martin Lejeune, “Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.182, « Lu lamponète du m’ vîle grand-mêre » (fråze rifondowe).
- Oh ! Les våréns, dji sin co m’ tiesse ki zûne des côps d’ paraplu ki l’ viye chipiye m’ a dné. Oh ! les pourceas. — Louis Lagauche, Cåse d'on comichonaire, 1904, p.44 (fråze rifondowe).
- Des cårpeas, come s’ end alénxhe å lon,
  Dinèt des côps d’ talon
  Sins esporons ! — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’èst l’ fièsse », 1912-1913, p.74 (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « po ») discandjî.
- Li pô k' dji trouve so mi assîte, tot rintrant,
  Mi shonne, veyoz vs, des pus ragostants,
  Et n' dinreu dj' nén, creyoz m', nosse maigue eurêye,
  Ki n' fjhans l' alnute bén sovint sol hawea,
  Po les féns mets k' on sieve sol tåve d' on ritche. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Bon cour ni pout minti", p.73 (fråze rifondowe).
- Nolu n’ dinreut s’ fåstroû pol ci do borguimwaisse.
  Mins s’ a ene gote di boûtneure, schoûtez les don stierni ! — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye » (1922), p. 109 (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») esse basti so on costé di wice on pout pout vey ene sacwè.
- I gn a-st e l’ inglêye del tchambe ene båbecîne ki dene sol grand-rote ; c’ est la k’ Boule-di-Gôme e-st afaiti di s’ mete a l’ awaite cwand les gros oujheas rivnèt å hapå. — Arthur Xhignesse, « Boule-di-Gôme », 1912, p.5 (fråze rifondowe).
(v. å nén dit coplemint) fé passer des cwårs a èn ôte.
- Ces subzides la, c' est dner d' ene mwin po rprinde di l' ôte.
(v. å nén dit coplemint) fé rintrer bråmint des cwårs.
- Elle a bén dné, vosse tombola ?
(v. å nén dit coplemint) awè ene boune produccion, tot cåzant d' ene coûteure.
- Louke on pô come les speates ont dné, ciste anêye ci.
- Avou l' setchresse, ça n' a rén dné; ça n' a waire dné, todi.
(v. å nén dit coplemint) produre bråmint do laecea, po ene vatche.
- Cwand on Rwandès rescontréve ene feme, i n' lyi dnéve nén l' mwin; i stindeut ses bresses; li feme moussive divins; i djheut: « Ki vs åyîxhe des vatches ! »"; et leye responde: « des cenes ki dnexhe » — Lucyin Mahin.
- Ene Ostine, ça dene, saiss, ça, valet !

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

III. [v.s.c.]

shofler foirt, tot djåzant do vint.
- Waite on pô come l' air dene: les sapéns vont ttaleure siketer.
bawer foirt.
- Les tchéns dnént a tot sketer (J.J. Gaziaux).
fé ene foice di s' pus roed.
- Tot ossu vite li bataye egadjeye,
  Et disk’ å djoû k’ on l’ åye veyou fini,
  Tes fôrts ont dné … raetchant di stok et d’ taeye
  Mitraye et feu dvins les rangs d’ innmi. — Joseph André, "Dizos leû fèrome", 1919, p.38 (fråze rifondowe).

IV. si dner [v.pr.] divni pus lådje, pus coriant tot dvizant di cayets d' cur. Les noveas solés serèt ene miete, mins i s' vont dner tot s' afroyant.

- Et cwand i si dnèt ene boune pingneye,
  I n’ fwait nén bon di s’ è meler. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), «Les randahes», p.118 (fråze rifondowe).

Ratourneures

to n' dirès nén ki dji n' t' a måy rén dné : dijhêye cwand on vout dner ene sacwè (di waire di valeur) a ene sakî, pol balter.
diner si linwe å tchet : dimander li response d' èn advinea.
diner l' misse ås ôtes : fé djéryî ls ôtes.
F. faire envie.
diner on bordon po vs bate
Dji t' è dinrè : (nén dit: des bafes) dijhêye po mancî èn efant k' est målåjhey.
diner l' awion
diner d' ene mwin eyet rprinde di l' ôte : fé ene faveur d' on costé eyet mete ene novele taeye e minme tins.