påter
Apparence
(Redjiblé di påterneuse)
Etimolodjeye 1
[candjî]Sipotchî calcaedje do latén d’ eglijhe « pater noster » (nosse pere), çou ki dene on mot avou l’ cawete « -er ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /paːtɛːʀ/ /paːtɛ̃ʀ/ /pɔːtɛːʀ/ /poːtɛːʀ/ (betchfessî å)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pɔːtɛːʀ/
- Ricepeures : på·ter
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
påter | påters |
påter femrin (djinre diferin do sfwait mot e francès)
- (rilidjon crustinne) priyire crustinne, ki cmincive e latén pa "Pater noster".
- Et les påters et les åvés,
Des cis ki volèt nos såver,
Dilé lu vont plaityî nosse cåze,
Et l’ må, cwand l’ Ci di dzeur el voet,
N’ est pus k’ ene fleur, tcherdjeye di låmes. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), « Li clokî dè covint », p.86 (fråze rifondowe). - Ki vloz vs ki dj' fwaiye tot seu, e ståve, minme li djoû do Noyé a meynute ? Dijhans ene påter so les doze côps, po k' les biesses ni fouxhénxhe nén emacralêyes — Joseph Lahaye (fråze rifondowe).
- Ele groumtéve des påters et des åvés k' ele maxhive å no do djonnea et, a foice do repeter ç' no la, i lyi shonnéve vey li valet et s' lyi djåzéve t ele— Joseph Mignolet, "Vé l’loumîre" (1922) (fråze rifondowe).
- Et les påters et les åvés,
- tolminme kéne priyire.
- Vos diroz ene pitite påter por mi.
Ratourneures
[candjî]- dire ses påters :
- dire ses priyires.
- Li vî tchvau bacheut s' tièsse
Èt li r'lèveut come s' i d'djeut ses pâtèrs
— Émile Hesbois, W:Émile Hesbois. - Lès coméres qui ratindin.n´ famile vinin.n´ èto po dîre leûs pâtêrs à l’Aviêrje— Françoise Evrard, Li Nanèsse di Bèlgrâde.
- Li vî tchvau bacheut s' tièsse
- ronfler (po ene djin, po on tchet).
- Li tchet dit ses påters cwand dj' el caresse padrî les orayes. On dit eto : soyî do bwès.
- dire ses priyires.
- kinoxhe ene sacwè come ses påters : el foirt bén cnoxhe.
- aveur èn åmen po tchaeke påter : aveur response a tot. On dit eto : todi aveur ene pîce po mete e trô.
- påters di pourcea, påters di tchén, påters di bourike
- Il è sait dipus ki s' påter : i cnoxhe bråmint des cayets (sovint rapoirt al macralreye).
- si stitchî el påter mågré Diu
Parintaedje
[candjî]Mots vijhéns
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]priyire "Nosse Pére"
- Inglès : Our Father (en)
- Espagnol : Padre nuestro (es)
- Francès : Notre-père (fr), pater (fr)
- Itålyin : Padre nostro (it)
- Sicilyin : Patri nostru (scn)
tolminme kéne priyire Loukîz a : priyire
Etimolodjeye 2
[candjî]Bodje « påte » avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /paːte/ /pɔːte/ /pɔːtɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pɔːte/
- Ricepeures : på·ter
Viebe
[candjî]påter (v. sins coplemint)
- fé des påtes, po ene plante.
- les grins påtèt bén.
- Dji n' vou nén ki m' coir ni våye pouri a nonsyince e tere, come des sminces k' i gn a ki n' ont nén polou djårner et påtî — Émile Gilliard (fråze rifondowe).
- Li vint r'mouwéve doûç'mint dès grantès plaques di waessén dèdja pôtî. Dès bokèts d' wèdje avît ine coleûr d'ârdjint. Et foû dès trimblèmes di France, i montéve ine bone odeûr di djônèsse èt d' corèdje — Jean-François Renkin, dins Li vîye bûse.
Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Calcaedjes do latén d' eglijhe e walon
- Sipotchîs aplacaedjes walons
- Sustantifs do walon avou l' cawete -er
- Mots avou l' betchfessî å
- Mots do walon di deus pîs
- Sustantifs
- Sustantifs d' on djinre diferin do sfwait mot e francès
- Motlî do walon pol rilidjon crustinne
- Mots do walon avou des ratourneures
- Viebes do walon avou l' cawete -er
- Viebes