brijhî

Walon (Rifondou)

Cisse pådje ci do Wiccionaire n’ est co k’ ene esbåtche.
Si vos avoz des cnoxhances sol sudjet, vos nos ploz aidî tot rtchôcant des dnêyes so l’ årtike : clitchîz sol boton « candjî » po radjouter des infôrmåcions.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	brijhe
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	brijhîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	brijhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	brijhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	brijhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	brijhive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	brijhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	brijhî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

brijhî

1. (viebe å coplemint) scheter a bokets.
   • Brijhî ses bidons, on cwårea. — D.T.W.
   • Il a brijhî l' crosse del tåte. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
   • Brijhî les royes. — D.T.W.
   • Brijhî les roukes di tere po semer des agnons. — D.T.W.
   • Lès gâres [sont] mârkéyes audjoûrdu do passadje dès inn'mis: câraus brîjîs, uchs disfoncîs, drapias arachîs. — Les crwès dins les bruwères, p. 30.
2. (viebe å coplemint) kifinde po dismantchî.
   • Brijhî del tchåsse tot l' sipitant d' aiwe ou tot l' metant al crowe air po k' ele si brijhe tote seûle, po l' fé brijhî. — D.T.W.
   • Li solea a brijhî l' tere. — D.T.W.
   • Vola l' tere brijheye, i fwait bon semer. — D.T.W.
3. (viebe å coplemint) (mot des cinsîs) fé passer l' îpe (on prumî côp) sol tere pol dismantchî.
   • Il a brijhî les pus grossès roukes. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
4. (viebe å prono) si dismantchî, si scheter a féns bokets.
   • Li tere si brijhe å solea. — D.T.W.
   • èt, d’zos l’ustèye qui faît dès hopes
     tot k’tèyant lès rôyes dè tchèrwé,
     lès cwårts èt lès roukes si fondèt,
     li tére si brîhe, si strûle èt håle
     — Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, Li sèmèdje.
5. (v. sins coplemint) fé ses deujhinmes dints (tot djåzant des biesses).
   • On vea ki brijhe — D.T.W.
   • Nosse vatche a tot brijhî. — D.T.W.
   • Nosse tchivå n' mindje nén bén, i brijhe. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
   • Li djnixhe brijhe, elle a ddja brijhî. — D.T.W.
   • On tchvå ki n' a nén co brijhî. — D.T.W.
   • Brijhî dvant. — D.T.W. (= fé ses dints di dvant)
   • Brijhî å molén. — D.T.W. (= fé ses gros dints)
6. (viebe å coplemint) fé ses deujhinmes dints (tot djåzant des biesses).
   • Nosse vatche a brijhî cwate dints. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
   • Nosse tchivå brijhe ses deus ans. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
   • I fåt k' ene vatche åye brijhî ses deus ans divant d' vêler. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
7. (v. sins coplemint) fé ses prumirès biestreyes di djonnesse.
   • I cmince a brijhî. — Motî Haust (fråze rifondowe).

Parintaedje

• brijhe
• brijhaedje, brijheu, brijhåve
• brijheye, brijhon

Mots d’ aplacaedje

• Brijhe-Cô, brijhe-tot
• raedje ki brijhe; a raedje ki brijhe

Sinonimeye

• (scheter) : scheter, spiyî
• (scheter a l' air ou å solea) : kifinde
• (scheter les roukes) : rahener, stirper, tercî
• (fé ses prumirès biestreyes di djonnesse): lî prinde ene brijhe

Ortografeyes

Divant 1900 :

• brîhî : E177a ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• brîjî : C9, C106, O0, O3, O4, O51
• brîhi : E21
• brîji : C1, C8, C13, O2, S0 (po les dints)
• brîhî : E1, E34

E rfondou walon :

• brijhî : R9 ^(lére)

Ratournaedjes

scheter

• Francès : briser ^(fr)

scheter a l' air ou å solea

• Francès : fendiller ^(fr)

scheter les roukes

• Francès : herser ^(fr)

si dismantchî

• Francès : se déliter ^(fr)

fé ses prumirès biestreyes

• Francès : jeter sa gourme ^(fr)