Aller au contenu

dicweli

Èn årtike di Wiccionaire.
Alofômes di d(i)-
Plinne cogne Sipotcheye cogne
dicweli dcweli

Etimolodjeye

[candjî]

Bodje tîxhon « kwel » (come li neyerlandès « kwellen », tourmeter), avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes, avou l’ betchete « di- » des viebes.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) dicweli / dicwelixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) dicwelixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) dicwelixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) dicwelixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) dicwelirè / dicwelixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) dicwelixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) dicwelixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av) dicweli
Ôtes codjowaedjes come prusti

dicweli (v. sins coplemint)

  1. amwinri pår, a ndè mori, tot cåzant d' ene djin, d' ene biesse.
    • Les infirmires sognèt des prijhnîs låtchîs so parole, etassîs dvins des guetos, divant di dcweli. André Gauditiaubois (fråze rifondowe).
    • Les cis ki sont do minme sonk ont ene foice so n' on l' ôte; i plèt "magnî l' sonk do cour" d' on parint et insi, li fé dcweli. Jean-Marie Lecomte (fråze rifondowe).
    • Fåt saveur k' après ene dizindjnêye pareye, ces biesses la ni savèt pus magnî normåldimint, et k' ele si leyèt dcweli. Pierre Otjacques (fråze rifondowe).
    • Vos voeroz k' i dihotrèt. Pa, i dicwelixh a l' ouy— Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
    • So les håyes come e bwès, totes les foyes sont djaeneyes
      et gotèt djus des coxhes, ene a ene, — come les låmes
      del bele såjhon qui s’ sint dcweli
      Henri Simon, "Li pan dè Bon Diu", "Li tchèrwèdje" (fråze rifondowe).
  2. (imådjreçmint) endaler tot doûçmint, tourner a rén.
    • I s' fåt mete a l' idêye K' ele dicwelixh, li veye. Marcel David (fråze rifondowe).
    • Dj' inme mî aveur on no flamind et disfinde li walon k' on no pår walon et leyî dcweli m' lingaedje. Marcel Slangen (fråze rifondowe).
    • Clédiès, coucous et magriyetes,
      Rafreceyes et tot a ployetes
      Dicwelixhèt drî les bouxhonsMartin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe).

Sinonimeye

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : E89

Sipårdaedje do mot

[candjî]

w. do Levant

Ratournaedjes

[candjî]
divni maigue a ndè mori po ene djin, ene biesse
tourner a rén po ne sacwè

Pårticipe erirece

[candjî]

dicweli

  1. Pårticipe erirece do viebe "dicweli".
    • Tansou aveut dcweli, et divni come on tchet d’ après l’ Sint-Djhan dins les samwinnes k’ avént shût. Lucyin Mahin, Vera (fråze rifondowe).

Codjowas

[candjî]
Dobès rfondowes
dicweli dicwelixh

dicweli

  1. indicatif prezintrece, prumire djin do singulî, do viebe « dicweli »
    • Dji nd a pus po lontins, poy ki dj' dicweli a vuwe d' ouy.
  2. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece