raler
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Do viebe « aler » avou l’ betchete « ri- » des viebes.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʀa.le/ /ʀa.lɛ/ /ʀaː.le/ (cåzu k’ deus prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀa.le/
- Ricepeures : ra·ler
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | r(i)va |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | ralez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | ralans |
Rwaitants Ind. pr., lidj. (i/il, ele/elle) | ralèt |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | r(i)vont |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | rirè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | raléve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | r(i)våye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | ristî / ristou |
Ôtes codjowaedjes | come aler |
raler
- (v. sins coplemint) rifé mouvmint eviè la dou çk' on dvént.
- I va fé noer; il est grand tins d' raler — Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe).
- Li vint est ralé so Lorinne; i va ploure — Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe).
- Polite, il est set eures djusse ; on rva — Félicien Barry (fråze rifondowe).
- Et comme is avît r'çu tot doirmant in advêrtihemint dè n'nin aller r'trover Hérôde, in nès rallît ès leu pays po 'ne aute vôie— Nicolas Defrecheux, ratournant Sint Matî avou François Bailleux et Auguste Hock; lijhåve vaici.
- Tot d' on côp, cwand on pinse aveur vudî l' gofå,
On s' aparçût k' èn ome : o, ki dji-dju, èn esclåve
N' est nén rmonté. Mildju ! hay ! hay ! i fåt k' on l' såve…
Mins les ôtes sont trop flåwes po raler viè l' shoflå
— Louis Lagauche, "L' inmant", Les coraedjeus, (1947), p. 92 (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) aler (ene sawice) dabôrd k' on n' î aléve pus.
- I rva vey si maroye — Motî Forir (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) aler co on côp.
- Dji rirans å botike, dabôrd (pusk' on a rovyî d' atchter ça et ça).
- (v. sins coplemint) ritourner comifåt, tot djåzant d' ene machine.
- Vos m' dijhoz ki l' vintilrece ni rva nén co; sayîz d' el fé raler po d' l' après-nonne !
- ((v. sins djin)) avou coplemint nén direk riprezintant l' djin k' on lyi dmande si tot ritoûne bén por leye (santé, afwaires, famile).
- Lyi rva-t i, a vosse feye k' aveut yeu les ploketes d' aiwe ?
- ((aidant viebe)) resse po.
- I paret k' i rva fé bea :: Mi dj' a oyou k' i raléve co ploure.
Ratourneures
[candjî]- çou ki d’ l’ aiwe vént, d’ l’ aiwe riva, d’ aiwe vént, d’ aiwe riva
- Loukîz a : eraler
- fé raler ses tchveas.
- Divant l’ finiesse, i s’ ragadlêye,
Oubén, i fwait raler ses tchveas. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), «Onk comme ènn’a tot plein», p.98 (fråze rifondowe).
- Divant l’ finiesse, i s’ ragadlêye,
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Pwaire minimom
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- raler : R13
Li mot n’ est nén dins : E212
Ratournaedjes
[candjî]rifé mouvmint eviè la dou çk' on dvént; Loukîz a : eraler
ritourner comifåt, po ene machine
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
raler | ralers |
raler omrin (infinitif sustantivrece)
- plaece po s' rmete, s' i gn a mezåjhe.
- Dji n' a pus nou raler — Motî Haust (fråze rifondowe).
Sinonimeye
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Viebes do walon avou l' betchete ri-
- Mots ki n' ont k' deus prononçaedjes
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come aler
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots ki sont dins l' motî Denis
- Mots ki l' rifondowe est dins l' motî Denis
- Sustantifs do walon
- Infinitifs sustantivreces do walon