rinetyî

Walon (Rifondou)

Alofômes di r(i)-

avou ene sipotchåve voyale	avou ene divanceye voyale	sipotcheye cogne
rinetyî	ernetyî	rnetyî

Etimolodjeye

Do viebe « netyî » avou l’ betchete « ri- » des viebes çou ki dene on mot avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	rineteye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	rinetyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	rinetians
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	rineteynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	rineteyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	rinetyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	rineteye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	rinetyî
Ôtes codjowaedjes	come tcheryî

rinetyî

1. (viebe å coplemint) netyî (rinde prôpe et nete) (betchete ri- nén radjoutante).
   • Rinetyîz vos solés.
   • Nos avans bén shijh djives a rnetyî a l' eståcion d' Sankt-Aeyid — Louis Sohy (fråze rifondowe).
   • Li cantonî rnetyive les filets d' aiwe avou on ramon et ene schoupe, et tcherdjî les mizeres dins s' berwete — Michel Hubert (fråze rifondowe).
   • Li mwaisse n' è vout pont d' ôte ki mi po rassonrer l' tåvlea, rinetyî s' perpite, tcherdjî l' pwele et fé ses comissions — Arthur Masson (fråze rifondowe).
2. (viebe å coplemint) netyî cor on côp.
   • Dji l' a netyî et rnetyî, mins dji n' a nén royeu l' taetche.
3. (viebe å coplemint) (mot d’ boskiyon) aprester li pate d' èn åbe a-z abate.
   • Po cmincî , i fåt rceper l' tronce, et rnetyî l' pî — Ernest Benoit (fråze rifondowe).
4. (viebe å coplemint) (imådjreçmint) prinde tos les cwårs da (ene sakî)
   • I l’ ont yeu vitmint rnetyî.
5. (viebe å coplemint) touwer totes les biesses, les djins d' ene sadju.
   • On-z oya on rnåd foirt sûti
     Pretinde ki, s' il aveut, di s' veye
     Rinetyî calfeye on poyî,
     C' esteut pol bén d' cisse manaedjreye — René Dehez, ratournant ene fåve Lafontinne (fråze rifondowe).
6. (v. sins coplemint) netyî pår on manaedje.
   • Ele ni rneteye k' on côp par moes.
7. (viebe å prono) : Loukîz a : « si rinetyî ».

Parintaedje

• rinetiaedje
• rinetieu
• Loukîz a : « netyî »
• Loukîz a : « nete »

Sinonimeye

• netyî

(prinde tos les cwårs)

• ploumer

Mots vijhéns

• laver
• rilaver
• rassonrer
• xhorbi
• rixhorbi
• fé les schieles
• fé les taexhons
• fé les bidons
• fé les bagaedjes
• disbrener
• schurer
• rischurer
• rilocter
• disbertaker
• spurer
• rapurer
• discrahyî

Ortografeyes

Divant 1900 :

• sruneti (s' runètî) : E178

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• èrnètyî / rnètyî : O4
• rignèti / r'gnèti : C8
• rinètyi / r'nètyi : C8
• èrnètiyî / rnètiyî : O4

E rfondou walon :

• rinetyî u ernetyî / rnetyî : R10 ^(lére), R11 ^(lére)
• r(i)netyî : R13

Ratournaedjes

rinde prôpe et nete

• Espagnol : lavar ^(es)
• Francès : nettoyer ^(fr), astiquer ^(fr)

prinde tos les cwårs da

• Francès : ruiner ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	rinetî	rinetîs
femrin	rineteye	rineteyes

rinetyî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "rinetyî".
   • Mi mame a morou cwate moes après si acoûtchmint; on-z a todi dit k' ele n' aveut nén stî bén rnetieye — Jean-Jacques Gaziaux (fråze rifondowe).

Addjectif

Ratourneures

esse rinetyî do velaedje : awè pierdou totafwait (djeu d' mot inte deus sinses do mot).