Aller au contenu

wangnî

Èn årtike di Wiccionaire.

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) wangne
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) wangnîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) wangnans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) wangnnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) wangnrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) wangnive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) wangne
pårt. erirece (dj’ a, vos av) wangnî
Ôtes codjowaedjes come waitî

wangnî

  1. (v. sins coplemint) esse li prumî (d' ene bate).
    • Li prumî k' aveut catchî tos les chifes d' ene des cwåtes criyive "kine!" et il aveut wangnî. Maurice Georges (fråze rifondowe).
  2. (viebe å coplemint) riçure po si ovraedje, pask' on-z a stî l' prumî.
    • Il a wangnî l' prumî pris.
  3. (viebe å coplemint) riçure ene sacwè après s' aveur yeu batou, aveur tchevi por leye.
    • Si tu vous t' bate et wangnî ene cocåde, va-z î !Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 115, "L'infifélité d' Catrène".
    • Li veye, c’ e-st ene wadjeure k’ on åreut rén d’ pus a wangnî. Arthur Xhignesse, « Bwègnes mèssèdjes » (1905), p.5 (fråze rifondowe).
    • Ca tès vîs mots ont s’tu batous so n’ deûre èglome
      Avou l’ustèye d’acir qui nos wangna nos dreûts,
      Oûy’ minme, qwand on lès d’bite, on ôt co brêre les omes
      Qu’ont flahî, sins lâker, po qu’ nos viquans’ ureûs.
      Joseph Mignolet, "Les håyes sont rfloreyes", "Mi lingadje?", 1921, p. 117.
  4. (viebe å coplemint) avni ene sawice.
    • Abeye grand-mere, on betch ! Et s' wangnîz vs vosse bedreye. Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.144, « Bébé rèy ås andjes » (fråze rifondowe).
  5. (viebe å coplemint) meriter.
    • Li pôve biesse l' aveut bén wangnî, ca dispoy Lidje ele aveut rouflé sins ahote et n' lyi aveut on nén meskeyou les côps d' corijhe Joseph Mignolet, "Vé l’loumîre" (1922) (fråze rifondowe).
  6. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») saetchî èn advantaedje.
    • Ele esteut maryeye, mi tristesse fourit bén grande ;
      Mins k' est çk' on wangne di s' pinde ou di s' neyî ? — Charles Duvivier de Streel, "Li pantalon trawé" (1849) (fråze rifondowe).
  7. ((v. å nén dit coplemint)) (wangnî après)
    1. endaler eviè.
      Hê, les trakeus ! sayîz d' wangnî après li dzeu do tiene : dj' estans onk dissu l' ôte, ciddé padzo !
    2. si stinde eviè.
      Li grande veye wangne Après la-hôt, après låvå, Avou s' cimint, avou s' beton… Lucyin Mahin.

Ratourneures

[candjî]
  1. wangnî s’ crosse, wangnî s’ biftek
  2. ci n’ est nén li tchvå k’ a wangnî l' avoenne ki l' a

Parintaedje

[candjî]

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

Mots vijhéns

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
v.s.c. esse li prumî d' ene bate

Pårticipe erirece

[candjî]
singulî pluriyal
omrin wangnî wangnîs
femrin wangneye wangneyes
  1. wangnî omrin
  2. Pårticipe erirece omrin do viebe "wangnî".
    • Li pårteye a stî wangneye al dierinne munute.