ascoxhî
Apparence
(Redjiblé di ascoxhresse)
Etimolodjeye
[candjî]Bodje « coxhe » avou l’ dobe betchete « as- » des viebes ey avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /as.kɔ.ˈʃiː/ /as.kɔ.ˈhiː/ Prononçaedje a radjouter (waitîz cial ådzo e hagnon «ortografeye») (betchfessî xh)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /as.kɔ.ˈʃiː/
- Ricepeures : as·co·xhî
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | ascoxhe |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | ascoxhîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | ascoxhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | ascoxhnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | ascoxhrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | ascoxhive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | ascoxhe |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | ascoxhî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
ascoxhî
- (viebe å coplemint) passer ådzeu di, tot fjhant on long pas.
- Ascoxhe li bî !
- Ascoxhî ene corote, on bî. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Ascoxhî deus grés a ene feye. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Way ! Vocial li lavasse ;
Souxh ! Dji cmince a poujhî ;
Et l' rew k' i fåt k' dji passe,
Kimint va dj' l' ascoxhî ? — Jean-Joseph Dehin, "L' orèdje" (1848) (fråze rifondowe). - On saye d’ ascoxhî les oirbires
Ki l’ rabrouxhe a fwait po passer. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Quî sét ?», 1909, p.134 (fråze rifondowe). - Des shofleus e belès mousseures sounît do pipsak cwand Pitchete ascoxha l’ prumire montêye. — André Gauditiaubois (fråze rifondowe).
- I gn a k' on sourdant po m' comprinde
Lu k' on ascoxhe sins l' riwaitî — Georges Smal (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) (imådjreçmint) tot djåzant do tins, do moumint.
- Tot do long dj' a polou naxhî
Divins les afwaires ripoizêyes,
Ou cwand i m' sititche d' ascoxhî
Les moumints prezints, mi côp d' ouy,
Si tcherdjî d' poennes, si tcherdjî d' croes,
Et shure e l' espåce li minme voye ! — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), p.1 (fråze rifondowe). - Foû do traeyin del måjhonêye, li tåye ascoxhe li tins et les anêyes — Bernard Louis (fråze rifondowe).
- Tot do long dj' a polou naxhî
- (v. sins coplemint) roter rade.
- On ascoxhe, la, valet !
- Il ascoxhe, dandjreus, po rariver dé l' comere.
- E-z ascoxhant, les deus soçons ont arivé a l' eure.
- On-z ascoxhive fel, mins ça n' shuveut nén foirt padrî: il avént målåjhey, mes omes! — Jean-François Brackman (fråze rifondowe).
- (spôrt) e l' djimnastike, drovi les djambes.
- Oreleye, ascoxhîz pus foirt !
- (viebe å prono) : Loukîz a : « s’ ascoxhî ».
Ratourneures
[candjî]Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]roter rade
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon avou ene dobe betchete
- Viebes do walon avou l' dobe betchete as-
- Viebes do walon avou l' cawete -î
- Mots avou l' betchfessî xh
- Mots do walon di troes pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come waitî
- Mots do walon avou on sinse imådjrece
- Motlî do walon po les spôrts
- Viebes å prono do walon