dihaler
Apparence
(Redjiblé di dishaler)
Plinne cogne | Sipotcheye cogne |
---|---|
dihaler | dhaler |
: li spotcheye cogne est prononceye avou assimilaedje: /thale/.
Etimolodjeye
[candjî]Do viebe « haler », avou l’ betchete « di- » di disfijhaedje des viebes
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | dihale |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | dihalez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | dihalans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | dihalnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | dihalrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | dihaléve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | dihale |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | dihalé |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
dihaler
- (viebe å coplemint) :
- rissaetchî a (ene sakî) des cayets ki l' ehalént.
- (I fåreut) dihaler l' gregne. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- Dji dhale li tåve di tot çou ki l' ehale. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Li pôve djonne si veyant dhaler,
Ni fjha k’ ene hope foû del praireye. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.80, “Li p’tit Pît’lé” (fråze rifondowe).
- rissaetchî tot les cayets d' ene sacwè, vudî.
- Li pope d' Anverse ala dhaler l' årmå ; cwand ele ava metou les kékes camatches al tere ele derit-st a l' ercule : — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.65 (fråze rifondowe).
- emoenner lon d' ene sakî ene ôte djin ki l' taene, des biesses ki lyi fjhèt toirt.
- Dihalez m' di ci taenisse la. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Dji vôreu k' vos m' dihalrîz di ces målès biesses la.
- rissaetchî les taexhons foû del tåve après ene eurêye.
- Catrene dihale les assîtes. — Dieudonné Salme (fråze rifondowe).
- distoker (èn ouxh ki n' si droveut pus).
- rissaetchî a (ene sakî) des cayets ki l' ehalént.
- (viebe å prono) : Loukîz a : « s’ dihaler ».
- si rinde libe.
- I s' fåt sawè dihaler po s' ocuper di s' famile.
- si dhaler di : sayî di n' pus aveur a s' ocuper di.
- Li tins s’ a dhalé di s’ mantea ; — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Avri (D’après Charles d’Orléans) », 1925, p.101 (fråze rifondowe).
- Al fén, nos avéns dvins nozôtes (e scole) ene djonne sote di nexhance, ki s' mere avoyive po s' è dhaler. — Henri Forir (fråze rifondowe).
- si rinde libe.
Ratourneures
[candjî]Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- (rissaetchî des sacwès k' ehalnut) : disburtaker
- (rissaetchî les taexhons foû del tåve) : miersipepieuzmint e l’ notule ALW 5.180 .
Contråve
[candjî]Pwaire minimom
[candjî]dihåler (rissaetchî l' brune coleur di s' pea)
Sipårdaedje do mot
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]rissaetchî çou ki djinne
- Francès : débarrasser (fr), déblayer (fr), décombrer (fr), désencombrer (fr)
sayî di n' pus aveur a s' ocuper di
- Inglès : to get rid (fr) of
- Francès : se débarrasser (fr) de