kihagnî
Apparence
Plinne cogne lidjwesse | Cogne namurwesse (nén spotchåve) | Sipotcheye cogne (Lidje-Årdene) |
kihagnî | cohagnî | khagnî |
Etimolodjeye
[candjî]Do viebe « hagnî », avou l’ betchete « ki- » des viebes.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ki.ha.ɲiː/ /ky.ha.ɲiː/ /ky.hɛ.ɲiː/ /ky.ha.ɲe/ /ky.ha.ɲɛ/ /kɛ.ha.ɲe/ /kœ.ha.ɲe/ /kɔ.a.ɲiː/ /kɔ.a.ɲi/ /kɔ.wa.ɲi/ /ku.a.ɲiː/ /ku.wa.ɲiː/ (36 prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ki.ha.ɲiː/
- Ricepeures : ki·ha·gnî
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | k(i)hagne |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | k(i)hagnîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | k(i)hagnans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | k(i)hagnnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | k(i)hagnrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | k(i)hagnive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | k(i)hagne |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | k(i)hagnî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
kihagnî
- (viebe å coplemint) :
- hagnî mwints côps avou ses dints.
- Li tchén l' a tot khagnî. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Po rmete si gosse sol farene
I khagne des schaveures di mwaiye,
Tot racmiytant po ene faxhene. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Terza Rima », 1923, p.42 (fråze rifondowe).
- hagnî a ptits côps.
- I kihagne ene crosse di pan. — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- Li tchén cohagne li cur des solés po djouwer. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- Ele m' a cohagnî a mi oraye avou ses ptits dints. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- bén mawyî l' amagnî.
- (Ci n' est nén bon) d' avaler sins khagnî. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- hagnî mwints côps, tot cåzant d' èn inseke pikeu.
- Dji so tot khagnî des moxhetes. — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- (mot d’ medcén) esse li cåze di beacôp di ptitès crevådes e l' pea, tot djåzant do froed ou del grande setcheur.
- Dj' a les mwins totes kihagneyes del bijhe. — Motî d’ Vervî (fråze rifondowe).
- Li veye î hagne après l' moirt, Et l' rihagne, Cwand l' vint d' bijhe el kihagnî. — Lucyin Mahin, ratournant Guillaume Appolinaire.
- schôpyî.
- Ça m' kihagne al sipale. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- (imådjreçmint) èn nén bén cåzer (on lingaedje).
- I khagne li walon. — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- (imådjreçmint) ataker (ene sakî pa des metchantès paroles).
- I l' a co khagnî djoleymint. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- Ey ! Hanesse, k' avoz vs ki vs kihagne
Po ki cs astitche des sfwaits makets?— Louis Lagauche, "Li ptit hierdî" (1926), p. 31 (fråze rifondowe).
- hagnî mwints côps avou ses dints.
- (viebe å prono nonlôtrece) :
- si hagnî n' onk l' ôte, e mwintes plaeces.
- Les tchets s' cohagnèt a plåyes. — Jean-Jacques Gaziaux (fråze rifondowe).
- (imådjreçmint) si dire toplin des metchanstés, n' onk l' ôte.
- I s' kihagnèt po des réns. — Motî d’ Vervî (fråze rifondowe).
- I s' ont cohagnî tote li djournêye. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- S' on s' kihagnive kécfeye, veyoz vs, po des tchintreyes,
C' est k' on-z aveut l' volté do fé tcheryî l' progrès— Louis Lagauche, "L' inmant", Ås walons, (1947), p. 117 (fråze rifondowe). - Si v’plêt mès amis, arèstéz di v’kihagnî. Nos vikant dès målåhèyes moumints, nos d’vans nos prinde po l’brèsse èt rotér l’tièsse lèvèye— Jean Thoune.
- si hagnî n' onk l' ôte, e mwintes plaeces.
Ratourneures
[candjî]- kihagnî so s’ tchike.
- Del manire ki khagnive so s' tchike, on sinteut k' il aveut l' åme plinne d' oraedje. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.65 (fråze rifondowe).
- si cohagnî come des djonnes di tchén (C106), si khagnî come tchén et tchet (E212)
Parintaedje
[candjî]- kihagne
- kihagnaedje, kihagnreye, kihagneu (C106), kihagnåjhe (E200)
- kihagnter, kihagnter (E177, E203), kihagntåjhe (E200)
Sinonimeye
[candjî]- (hagnî a ptits côps) : hagnter, kihagnter
- (èn nén bén djåzer on lingaedje) : kipiter
- (si dire n' onk l' ôte toplin des metchanstés) : si margougnî, esse cohigne cohagne, esse come tchén et tchet, si kixhiyî, si margayî, si dispiter
- (si crevåder a ptitès crevådes, a cåze do froed) : s' dibijhî, si sbijhî
Ortografeyes
[candjî](kihagnî, cohagnî & khagnî) Aroke Lua: bad argument #1 to 'match' (string is not UTF-8).
Ratournaedjes
[candjî]hagnî mwints côps avou les dints
hagnî a ptits côps
hagnî mwints côps, tot cåzant d' èn inseke pikeu
si hagnî n' onk l' ôte
- Inglès : to tear (en) one another to pieces
- Francès : s’entre-déchirer (fr), s’entre-dévorer (fr)
si dire n' onk l' ôte toplin des metchanstés
- Inglès : to tear (en) one another to pieces
- Francès : se quereller (fr) se calomnier (fr), se diffamer (fr), s’entre-déchirer (fr), se lancer des piques (fr), se lancer des propos mordants
si crevåder a ptitès crevådes, a cåze do froed
Pårticipe erirece
[candjî]kihagnî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "kihagnî".
- Li tchén l' a tot khagnî. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Ele m' a cohagnî a mi oraye avou ses ptits dints. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- Dji so tot khagnî des moxhetes. — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- I s' ont cohagnî tote li djournêye. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- Dj' a les mwins totes kihagneyes del bijhe. — Motî d’ Vervî (fråze rifondowe).
Categoreyes :
- Raspepyîs årtikes do walon
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon avou l' betchete ki- et candjmint dvins l' abetchtaedje
- Viebes do walon avou l' betchete ki-
- Mots avou 36 prononçaedjes
- Mots do walon di troes pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come waitî
- Motlî do walon po les docteurs
- Viebes å prono
- Viebes å prono nonlôtrece do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots do walon nén ratournåves mot po mot e-n inglès
- Mots do walon nén ratournåves mot po mot e francès
- Pårticipes erireces do walon
- Viebes do walon ki l' pårticipe erirece est parey ki l' infinitif