mesbridjî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Do viebe « brijhî » avou forcoridjaedje jh => dj ; avou l’ betchete « mes- » des viebes (etimolodjeye nén acertinêye)

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /mɛzbʀyd͡ʒiː/ /mɛsbʀid͡ʒe/ /mɛsbʀid͡ʒiː/ /mɛzbʀid͡ʒɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /mɛzbʀid͡ʒiː/ (avou assimilaedje di lete s ⇨ z divant ene vuzlêye cossoune)
Ricepeures : mes·bri·djî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	mesbridje
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	mesbridjîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	mesbridjans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	mesbridjnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	mesbridjrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	mesbridjive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	mesbridje
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	mesbridjî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

mesbridjî (viebe å coplemint)

coixhî (ene sakî) pol rinde sitroupyî.
- Mågré tot, dji m’ mågriyive do saveur k’ el crapule k’ a mesbridjî nosse gamén vikéve e påye. — Joseph Lahaye (fråze rifondowe).
- Come tos les djoûs (al televuzion), ci n’ esteut ki måleurs, accidints, gueres ; des djins mesbridjeyes, kihatcheyes… — Joseph Lahaye (fråze rifondowe).
distrure (ene sacwè).
- Bouneur di rintrer al måjhon ki s’ ramasse åtoû do feu, et do cmincî les longuès shijhes sins moti, po n’ nén mesbridjî les imådjes et les sovnances k’ on tént a coviete et ki s’ rapåjhèt tot bea doûçmint. — André Henin (fråze rifondowe).
- K’ on-z espaitche do distrure les biesses et mesbridjî les campagnes ; come di djusse ! — André Henin (fråze rifondowe).
- Dj’a l’ keûr ossi deur qu’on cayau
  Come li djon.ne fèye, vo-m’-là lès brès balants
  Ossi mèsbrîdjîye qui mès câraus. — Émile Hesbois.
(imådjreçmint) distrure dins si åme.
- Adon k’ elle (li Walonreye) a dné si souweur On l’ vôreut asteure mesbridjî ; On lyi vout minme prinde si oneur. — Joseph André (fråze rifondowe).
må fé (èn ovraedje).
må djåzer on lingaedje
- Tchance èt tot qu'on mèsbrudjèye co l'francès avou dè walon!... — Paul-Henri Thomsin.

Parintaedje

kimesbridjî

Sinonimeye

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

mèsbrudjî : E170
mèsbridji : C8

E rfondou walon :

mesbridjî : R10 ^(lére)

Ratournaedjes

coixhî ene djin, ene biesse

Francès : estropier ^(fr), violenter ^(fr), maltraiter ^(fr)

distrure ene sacwè

Francès : détruire ^(fr), altérer ^(fr), gâter ^(fr), corrompre ^(fr), endommager ^(fr)

må djåzer on lingaedje

Francès : bafouiller ^(fr), baragouiner ^(fr)

Pårticipe erirece

mesbridjî omrin

Pårticipe erirece omrin do viebe « mesbridjî ».

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	mesbridjî	mesbridjîs
femrin padrî	mesbridjeye	mesbridjeyes
femrin padvant	mesbridjeye	mesbridjeyès

mesbridjî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

foirt coixhî (tot cåzant d’ ene djin, ene biesse).
- L' abé D... end est temoen,
  Lu ctapéve on si laid coton,
  K' aveut l' pwetrene si mesbridjeye
  K' i tosséve del nute co cint feyes,
  Et ki fjha pinser, l' pôve valet,
  K' aléve esse èn oujhea pol tchet. — Henri Forir, Blouwett lîgeoiss, Po mamzel Ross R... li joû di s'fiess, 1843, p.20 (fråze rifondowe).
- Dizo l' tot tene lénçoû, la wice k' on voet bouter
  Si pôve mesbridjî coir, si cour doet bén tocter,
  Ca ses ouys sont plins d' låmes. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li vîx mestré", p.3 (fråze rifondowe).
- Ci n' est nén, mafwè,
  On mesbridjî sacwè,
  Ca c' est ene foite kimere. — Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Po plaire à Nanèsse" (fråze rifondowe).
- Les oujheas, tot foû d’ zels, abandnèt leu niyêye,
  s’ evolèt tot pîlant, dismetant k’ ene a ene
  les ramayes s’ abatèt djus do bôr covrou d’ plåyes,
  ki dresse firmint so l’ cir si coir tot mesbridjî. — Henri Simon, lijhåve so Wikisourd (fråze rifondowe).
- Il a toumé al valêye do trén; on l' a rtrové tot mesbridjî. — ALW 15 sol medcene, p. 76 (fråze rifondowe).
distrût (po ene sacwè)
- On l’ a eminé e-n ambulance, mins tot mesbridjî. — Roger Viroux (fråze rifondowe).
- Des dijhinnes di ptits coirs (d’ oujheas), des cis discwårtulés, des cis mesbridjîs ou stroupyîs, sont stramés pattavå l’ pazea, pates e l’ air, betch å lådje. — Georges Pècheur (fråze rifondowe).
- Wice vos av’ sitî ecroler po k’ vosse tchår soeye mesbridjî come ça, ô, vos ? — Léon Gengoux (fråze rifondowe).
- Marcos, c’ est ene djin come ene ôte, ki vike å vint-ey-oninme sieke dins ene minorité mesbridjeye å bea mitan do tourmint d’ l’ Amerike Cintråle. — Yves Paquet (fråze rifondowe).
- C' est adon k' on veya l' adjeyant mesbridjî,
  Shofler co meye blawetes et leyî cori ene låme ;
  Ene låme di fier, tote rodje et glairiante come del låme,
  Ki provneut del mitraye k' on lyi dnéve a magnî. — Louis Lagauche, "L' inmant", Li hôt-fornea, (1947), p. 94 (fråze rifondowe).

Ratourneures

mesbridjî dins s’ coir : clasmint d’ on disfoirci fizike.
mesbridjî dins s’ tiesse : on pô drole, nén come èn ôte.

Sinonimeye

(po ene djin, ene biesse, dins s’ coir) : stroupyî, disfoirci, mezalé, målasné, kimesbridjî
(po ene djin dins s’ tiesse, mots comifåt) : on pô drole, nén come èn ôte.
(po ene sacwè) : dibrôlé, distrût, kimesbridjî

Ortografeyes

Divant 1900 :

mesbrugî, mesbrugèie : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

mèsbridji, mèsbridjiye : C8
mèsbrudjî, mèsbrudjèye : E170

E rfondou walon :

mesbridjî, mesbridjeye : R10 ^(lére)
mesbridjî : R13

Ratournaedjes

(po ene djin, ene biesse)

Arabe marokin : معطوب ^(ary) =‎ me36ob
Francès : traumatisé ^(fr), estropié ^(fr), handicapé ^(fr), éclopé ^(fr) ; mesbridjî dins s’ coir, mesbridjî dins s’ tiesse : handicapé moteur, handicapé mental

(po ene sacwè)

Arabe marokin : محارس ^(ary) =‎ m7ares
Francès : abimé ^(fr), détérioré ^(fr), saccagé ^(fr), maltraité ^(fr)

Sustantif

	singulî	pluriyal
omrin	mesbridjî	mesbridjîs
femrin	mesbridjeye	mesbridjeyes

onk k' est halcrosse.
- Twè, m' fi, rploye tes viyès mousseures,
  Tes hådes avou des racozeures,
  Sievront po kéke pôve mesbridjî. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li dieraine atote", p.31 (fråze rifondowe).

Sinonimeye

Ratournaedjes

mesbridjî

Francès : éclopé ^(fr), infirme ^(fr), invalide ^(fr)