tchire
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « cacare » (minme sinse)
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /t͡ʃiːʀ/ (minme prononçaedje pattavå)
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | tchî / tcheye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | tchiyoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | tchiyans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | tcheynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | tchirè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | tchiyeu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | tcheye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | tchî |
Ôtes codjowaedjes | come rire |
tchire
- (v. sins coplemint) :
- (måhonteuzmint) (mot d’ fiziolodjeye) fé rexhe ses distcheyaedjes, tot djåzant d' ene djin, pus rålmint d' ene biesse.
- Cwand i sont-st al tere, i t’ magnet-st el mwin, et cwand i s’ enûlèt, I tcheyèt so t’ tiesse ! — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.28 (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) :
- fé (ces distcheyaedjes la).
- mete å monde.
- Kî çki t' as tchî ?
Ratourneures
[candjî]- come viebe sins coplemint :
- T' irès tchire a l' eglijhe et ti dirès k' c' est les sints : dijhêye cwand onk ni vout nén ricnoxhe k' il est dins s' toirt, dabôrd ki c' est clair.
- Va s' tchire e Mouze, on voerè t' cou ! u: Va s' tchire a Malonne, c' est payis d' Lidje : Va-st å diåle !
- Il a tchî dins mes botes : i m' a djouwé on mwais toû, dabôrd ki dj' aveu fiyate a lu.
- Avou çoula, vos courroz lon et tchire près : ça n' vos aidrè waire.
- come viebe å coplemint
- tchire des ptitès crotes : esse seré (aveur on målåjhey moumint a passer); on dit eto : awè l' cou stroet.
- Dji nel vôreu nén cwand minme ele tchireut d' l' ôr å coulot do feu : dijhêye po rfuzer ene comere come feme.
- I m' freut tchire des bales di fizik : i m' tape so les niers (i m' les soye, i m' taene ådla).
- I n' a nén tchî on cint d' gaeyes :
- i n' est nén foirt capåbe.
- i n' s' î fåt nén fiyî.
- Kî çki m' a tchî ça ? : dijhêye po fé des rptotche a ene sakî.
- c’ est lu tot tchî
- Paret i ki m’ fi, c’ est mi tot tchî ? — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.15 (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- (djins, radoûcixhanmint) : fé, ponre èn oû, aler al coulote, aler å djok, fé caca, aler a l' ouxh, distcherdjî s' consyince, fé s' grande comission, aler la k' li rwè va a pî.
- (biesses) : flater, croter, petler
Dizotrins mots
[candjî]Omofoneye possibe
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]Waitîz eto
[candjî]Lijhoz l’ årtike Tchiyaedje so Wikipedia