tchire

Walon (Rifondou)[candjî]

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	tchî / tcheye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tchiyoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tchiyans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tchiynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tchirè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tchiyeut
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	tcheye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	tchî

tchire

(v. sins coplemint)
1. (måhonteuzmint) (mot d’ fiziolodjeye) fé rexhe ses distcheyaedjes, tot djåzant d' ene djin, pus rålmint d' ene biesse.
(viebe å coplemint)
1. fé (ces distcheyaedjes la).
2. mete å monde.
  - Kî çki t' as tchî ?

come viebe sins coplemint
1. T' irès tchire a l' eglijhe et ti dirès k' c' est les sints : dijhêye cwand onk ni vout nén ricnoxhe k' il est dins s' toirt, dabôrd ki c' est clair.
2. Va s' tchire e Mouze, on voerè t' cou ! u: Va s' tchire a Malonne, c' est payis d' Lidje : Va-st å diåle !
3. Il a tchî dins mes botes : i m' a djouwé on mwais toû, dabôrd ki dj' aveu fiyate a lu.
4. Avou çoula, vos courroz lon et tchire près : ça n' vos aidrè waire.
come viebe å coplemint
1. tchire des ptitès crotes : esse seré (aveur on målåjhey moumint a passer); on dit eto : awè l' cou stroet.
2. Dji nel vôreu nén cwand minme ele tchireut d' l' ôr å coulot do feu : dijhêye po rfuzer ene comere come feme.
3. I m' freut tchire des bales di fizik : i m' tape so les niers (i m' les soye, i m' taene ådla).
4. I n' a nén tchî on cint d' gaeyes :
  1. i n' est nén foirt capåbe.
  2. i n' s' î fåt nén fiyî.
5. Kî çki m' a tchî ça ? : dijhêye po fé des rptotche a ene sakî.

(djins, radoûcixhanmins) : fé, ponre èn oû, aler al coulote, aler å djok, fé caca, aler a l' ouxh, distcherdjî s' consyince, fé s' grande comission, aler la k' li rwè va a pî.
(biesses) : flater, croter, petler