tchire

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén "cacare" (minme sinse)

Prononçaedje

• AFE :
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /t͡ʃiːʀ/ (minme prononçaedje pattavå)

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	tchî / tcheye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tchiyoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tchiyans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tchiynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tchirè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tchiyeut
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	tcheye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	tchî

tchire

1. (v. sins coplemint)
   1. (måhonteuzmint) (mot d’ fiziolodjeye) fé rexhe ses distcheyaedjes, tot djåzant d' ene djin, pus rålmint d' ene biesse.
2. (viebe å coplemint)
   1. fé (ces distcheyaedjes la).
   2. mete å monde.
      • Kî çki t' as tchî ?

Ratourneures

1. come viebe sins coplemint
   1. T' irès tchire a l' eglijhe et ti dirès k' c' est les sints : dijhêye cwand onk ni vout nén ricnoxhe k' il est dins s' toirt, dabôrd ki c' est clair.
   2. Va s' tchire e Mouze, on voerè t' cou ! u: Va s' tchire a Malonne, c' est payis d' Lidje : Va-st å diåle !
   3. Il a tchî dins mes botes : i m' a djouwé on mwais toû, dabôrd ki dj' aveu fiyate a lu.
   4. Avou çoula, vos courroz lon et tchire près : ça n' vos aidrè waire.
2. come viebe å coplemint
   1. tchire des ptitès crotes : esse seré (aveur on målåjhey moumint a passer); on dit eto : awè l' cou stroet.
   2. Dji nel vôreu nén cwand minme ele tchireut d' l' ôr å coulot do feu : dijhêye po rfuzer ene comere come feme.
   3. I m' freut tchire des bales di fizik : i m' tape so les niers (i m' les soye, i m' taene ådla).
   4. I n' a nén tchî on cint d' gaeyes :
      1. i n' est nén foirt capåbe.
      2. i n' s' î fåt nén fiyî.
   5. Kî çki m' a tchî ça ? : dijhêye po fé des rptotche a ene sakî.

Parintaedje

• tchiyaedje, tchiyeu
• tchiyåd
• tchiyote
• tchireye
• ritchire

Mots d’ aplacaedje

• tchît-viers
• må-tchî

Sinonimeye

• (djins, radoûcixhanmins) : fé, ponre èn oû, aler al coulote, aler å djok, fé caca, aler a l' ouxh, distcherdjî s' consyince, fé s' grande comission, aler la k' li rwè va a pî.
• (biesses) : flater, croter, petler

Dizotrins mots

• schiter
• stron, crote, miere (mèrde)
• flotchi

Omofoneye possibe

• tchir (addj. nén bonmartchî)
• tchir (addj., binamé; vî mot wårdé dins "ptchî", replaecî pa "tcher")

Ortografeyes

Divant 1900 :

• chire : E212
• chîr : E177a

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• tchîr : C62, C99, E34, O4
• tchir : C8

E rfondou walon :

• tchire : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

tchire

• Francès : chier ^(fr)
• Gåmès : tchir
• Picård : kire ^(pcd)

Waitîz eto

Lijhoz l’ årtike Tchiyaedje so Wikipedia