pårler

Loukîz eto : parler, parlér, pârler, pârlér, pårlér.

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Do vî francès « parler », lu-minme do latén d' eglijhe « parabolare ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /pɔːʀ.ˈle/ /paːʀ.ˈle/ /paʀ.ˈle/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pɔːʀ.ˈle/
Ricepeures : pår·ler

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	påle
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	pårlez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	pårlans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	pålnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	pålrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	pårléve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	påle
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	pårlé
Ôtes codjowaedjes	come wårder

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	parole
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	pårlez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	pårlans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	parolnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	parolrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	pårléve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	parole
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	pårlé
Ôtes codjowaedjes	come shofler

pårler

(v. sins coplemint) cåzer (on metou lingaedje).
- I n’ pårlèt nén arabe; i pålnut berbere.
(v. sins coplemint) cåzer.
- Trop pårler nût.
- Portant si pa hazård on-z oyeut pårler ls åbes
  On disfindreut vos nis, vosse veye, conte ces djubets
  A kî ls omes (ca c' est zels ki sont les vraiys coupåbes)
  Ont-st acsegnî l' måle voye å reuzer dvins les bwès. — Jean Dessard, D'ine cohe so l'aute, 1939, p.48, Pauves pitits oûhês (1910) (fråze rifondowe).
- Les djins di ç’ costé ci, c’ est des djins ki xhuflèt, ki pårlèt po n’ rén dire, ki pårlèt po djåzer. — Julos Beaucarne (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk) cåzer (di).
- L' istwere parole del cloke
  Sins poleur dire l' epoke
  K' ele a cmincî a souner. — C.N. Simonon, Powezeyes e patwès d’ Lidje, (1845) (fråze rifondowe).
- Ti pårléve d’ amour, d’ esperince,
  Ki benixheut seur ti prezince— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.18, “Avâ l’ Aiwe” (fråze rifondowe).
- On påle di vir on feu mins l’ aiwe c’ est co pus pire. — Léon Bernus (fråze rifondowe).
- Bondjoû, vijhene, doirmoz vs eco? Schoûtez mu: dji vis påle a vos. — Noyé walon, (Bondjoû vijhene) (fråze rifondowe).
- D’ine bèle båcèle i d’hèt qu’èle èst « djolèye »,
  Sins minme sèpi qu’à l’campagne, les vatch’lîs
  N’pårlèt-st-insi qu’tot-z-aksègnant quéque-fèye
  Ine bièsse qu’a ’n’tètche qu’èle ni såreût catchî. — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.173.
(v. sins coplemint) cåzer dvant les djins u d’ ene grandiveuse manire.
- Li ci ki påle insi, c’ est Karel Vinck, mwaisse des mwaisses e l’ Flande. — Jean-Claude Somja (fråze rifondowe).

Ratourneures

pårler del narene, pårler do nez : pårler tot fjhant passer l’ air på nez. F. nasiller.
pårler netmint, pårler håynetmint : dire todroet çou k’ on pinse. Loukîz a: platezak. F. sans ambages.

Parintaedje

pårlant
pårlaedje, pårleu
pårlî
pårlumint, pårlumintî, pårlumintresse, pårlumintaire, pårlumintrece
pårlotaedje
apårler, rapårler, ripårler
hôt-pårleu
pårlufone (djåzifone)

Sinonimeye

(cåzer) : Loukîz a : « djåzer »
(cåzer dvant les djins) : plaider, plaiti, pretchî, pirlodjî.

Ortografeyes

Divant 1900 :

parlez : E212 (a parlez po l'nez) ^(lére)
pârlé : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

E rfondou walon :

pårler : R10 ^(lére), R13, R15

Ratournaedjes

cåzer

Loukîz a : djåzer

Francès : parler ^(fr)

cåzer dvant les djins

Francès : parler ^(fr), discourir ^(fr), s’exprimer ^(fr)

Sustantif

singulî	pluriyal
pårler	pårlers

pårler omrin (infinitif sustantivrece)

manire di djåzer.
- Il ont on pårler d’ barakî.
- Si vs oyoz télfeye k' il atowe,
  Ni muzrez nén s' cour a s' pårler !
  Metoz vs e s' plaece, la k' on s' aschowe
  So l' ovraedje sogne d' esse ristaplé. — Jean Dessard, D'ine cohe so l'aute, 1939, p.70, L’ovrî houyeû (1929) (fråze rifondowe).
lingaedje ki n’ est nén ricnoxhou.
- Il a lomé s’ motî : « diccionaire do pårler del Gléjhe ».
- E l' boke di nos vîs peres, les vigreus sôdårds di çou k' on loméve adon li latinité, li latén, ki l' peupe, nôbes et manants, djåzéve, divna sol coûsse do tins, li hopea d' pårlers ki florixhèt co pol djoû d' ouy e l' Walonreye. — Joseph Mignolet, Li walon å payîs di Lîdje, (1938), p.9 (fråze rifondowe).
- Dj’ a rtrové des mots ki sont bén d’ après Djiblou avou l’ accint ki saetche ene miete après l’ pårler d’ Djåçlete ou k’ on rtrouve co do costé d’ Nivele, mins k’ on n’ direut nén a Nameur. — Jean-François Brackman (fråze rifondowe).

Ratourneures

rifonde les pårlers d’ on lingaedje : fé on cmon scrît lingaedje.
- Ehåyî on lingaedje, c’ est travayî dsu, metans candjî l’ ôrtografeye, fé des noûmots ou rfonde les pårlers dins on seul sicrît lingaedje. — Lorint Hendschel. F. normaliser, standardiser une langue dialectalisée.

Sinonimeye

pårlaedje, cåzaedje, patwès

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

pârlé : O4
panrler : E165

E rfondou walon :

pårler : R10 ^(lére), R15

Ratournaedjes

pårler

Francès : parler ^(fr), dialecte ^(fr), idiome ^(fr)