araedje

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Svierba do viebe « araedjî »

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /a.ʀɛt͡ʃ/ /a.ʀat͡ʃ/ (viebe)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /a.ʀɛt͡ʃ/ (minme prononçaedje pattavå) (sustantif) (betchfessî ae, halcrosse rîlêye)
• Ricepeures : a·raedje

Sustantif

singulî	pluriyal
araedje	araedjes

araedje femrin

1. (mot d’ medcén) må ki s' prind, ki pout ataker totes les biesses a tchôd sonk, et les djins avou, ki l' cåze c' est on virûsse ki distrût l' cervea.
   • On-z a cmincî a mete les plokes ås rnåds conte l' araedje diviè 1975.
2. grand brut (avou metaedje di ttafwait cou dzeu cou dzo).
   • Kéne araedje al såle, cwand ont cmincî a s' margayî.
3. distrujhaedje.
   • Ç' a stî teribe l' araedje ki ça a stî — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
4. mwais acoird inte deus djins.
   • Ç' a stî l' araedje e manaedje.
   • I vénrè co des araedje avou çoula.
5. drole di sacwè, drole d' afwaire.
   • K' est ç' po ene araedje, don, çoula ?
   • Ele ni nos lait, come eritaedje, k' on hopea d' vîs araedjes. — D.T.W.
6. flouxhe di djins ki bodjèt dins tos les sinses.
   • I fåt vey l' araedje k' i gn a vaila . — D.T.W.
   • Kéne araedje di djins ! — D.T.W.

Ratourneures

1. ovrer a l' araedje : bråmint ovrer, et tot î metant tote si foice.
2. moenner l' araedje : esse djourmåy araedjî
   • Cloyoz vosse betch! Vs n' estoz å monde ki po moenner l' araedje!— Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
   • Houte di çoula, pol mwinde tchitcheye,
     Ele moenne l' araedje tote li djournêye:
     Sol tins k' ele gueuye, k' ele grogne, k' ele brait,
     Ele lait broûler l' djote et l' laecea
     — Henri Forir, Satire en vers, 1836 (fråze rifondowe).

Parintaedje

• Loukîz a : « raedje »

Mots d’ aplacaedje

• d' araedje, k' araedje
• (avou candjmint sogniveus des cossounes) : carape, carapmint

Sinonimeye

• (maladeye) : raedje, må d' araedje
• (mwais acoird inte deus djins) : dispite, margaye; Loukîz a : « margaye »
• (grand brut) :
  • berdouxhreye, brut d' diåle, brut d' infier, brut d' tos les diåles
  • dalaedje, deram, dero, disdut
  • potin, boucan, ramdam
  • rigodon, rimowe-manaedje, roumdoudoum, traeyin, zabea

Pwaire minimom

oraedje

Ortografeyes

Divant 1900 :

• areje : E177a, E212

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• arèdje : C1, C13, E1, E2, E21, E34, O0

E rfondou walon :

• araedje : R9 ^(lére), R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

maladeye Loukîz a : må d' araedje

• Inglès : rabbies ^(en)
• Espagnol : rabia ^(es)
• Francès : rage ^(fr)

grand brut

• Arabe marokin : صداع ^(ary) = صْداع =‎ çda3
• Almand : Lärm ^(de), Krach ^(de), Radau ^(de)
• Inglès : racket ^(en), din ^(en), row ^(en)
• Francès : vacarme ^(fr), tintamarre ^(fr), brouhaha ^(fr), tapage ^(fr), cacophonie ^(fr), tohu-bohu ^(fr), tumulte ^(fr)
• Neyerlandès : lawaai ^(nl)
• Portuguès : algazarra ^(pt)

margaye Loukîz a : margaye

• Francès : dispute ^(fr) (violente), querelle ^(fr)

flouxhe di djins dins tos les sinses Loukîz a : traeyin

• Francès : foule ^(fr), animation ^(fr), afflux ^(fr) (de gens)

moenner l' araedje

• Francès : rager ^(fr), broyer du noir ^(fr)

Codjowas

araedje

1. indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « araedjî ».
2. suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « araedjî ».
3. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « araedjî ».

Waitîz eto

Lijhoz l’ årtike araedje (discramiaedje) so Wikipedia