Aller au contenu

betchter

Èn årtike di Wiccionaire.
Loukîz eto : begter.

Etimolodjeye

[candjî]

Bodje « betch » avou l’ cawete di codjowaedje « -ter » des viebes.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) baltêye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) baltez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) baltans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) baltêynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) baltêyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) baltéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) baltêye
pårt. erirece (dj’ a, vos av) balté
Ôtes codjowaedjes come tchicter

betchter

  1. (viebe å coplemint) :
    1. diner des ptits côps d' betch.
      • Li moxhon vént betchter m' finiesse cwand k' il a fwin.
      • Po m' vini dire «diewåde» si vite ki l' djoû pondeut, l' oronde betchtéve so m' cwårea (Bernard Bellefontaine).
    2. magnî a ptitès betcheyes, sins fwin.
      • I n' magne cåzu pus, djusse betcher si amagnî.
    3. {fé araedjî.
      • Il a yeu l' air di m' betchter rapoirt a m' galant, mins il a stî bén colé F. Deprêtre (fråze rifondowe).
    4. diner toltins des ptits betches.
      Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
    5. (mot des cinsîs) passer ene tcherwè avou ene ledjîte îpe, divant d' semer.
      Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
  2. (v. sins coplemint) :
    1. magnî a ptits côps ås plats po les sayî, divant k' on n' les sieve.
      Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
    2. magnî a ptitès betcheyes, sins fwin.
      • Si vos travayrîz al terasse, on n' vos vireut pus betchter come vos l' fijhoz a tåve.
      • Mindjîz, savoz; ni vnoz nén betchter.
    3. (mot d’ pexheu) hagnî ås amoices, tot djåzant d' pexhons.
      • Ça betchtêye, ô, vos, Ujinne ?
    4. magnî les foyes, les brostions des håyes, des åbes, magnî des cruwås pa ptitès betcheyes, e bodjant bråmint d' plaece, tot cåzant d' biesses magneuses di yebe(gade, djirafe, antilopes).
      • Li vatche eyet l' djirafe sont deus magneus d' yebe; mins l' vatche paxhe, eyet l' djirafe betchtêye.
    5. naivyî so internete, tot alant so mwintès waibes, sins î dmorer lontins.
      Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
    6. djåzer tot s' trebouxhant so les mots (!!! a-z aveuri).
      • - Ni s' dispitéve t on nén cial cwand dj' a rintré ?
        - Siya ... pocwè, lyi dmanda tot betchtant l' poirteu.Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.78 (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. ça betchêye : les pexhons hagnèt-st a l' amoice.

Parintaedje

[candjî]

Sinonimeye

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
diner des ptits côps d' betch
magnî a ptitès betcheyes, sins fwin
fé araedjî
diner toltins des ptits betches
passer ene tcherwè avou ene ledjîte îpe, divant d' semer
magnî a ptits côps ås plats po les sayî, divant k' on n' les sieve
hagnî ås amoices
magnî les foyes, les brostions des håyes, des åbes, magnî des cruwås pa ptitès betcheyes, e bodjant bråmint d' plaece, tot cåzant d' biesses magneuses di yebe
  • Francès : brouter (fr) les feuilles des arbres, les haies, brouter (fr) des petites touffes par-ci par-là (nén ratournåve direk e francès)
naivyî so internete, tot alant so mwintès waibes, sins î dmorer lontins
djåzant tot s' trebouxhant so les mots

Viebe

[candjî]

betchter (v. sins coplemint)

  1. begter.
    • Ossu, diviè les dijh eures, nost Ernou, tot tournisse,
      Si dressa pwis derit : – Si dji vs tape ene divize
      Motoit bén tot betchtant, c' est po rmercî di m' mî
      Li boune dame del måjhone ki nos rçût si voltî
      Louis Lagauche, "Mayon" (1923), p. 58 (fråze rifondowe).

Parintaedje

[candjî]

Ratournaedjes

[candjî]

Loukîz a : begter