cwiter

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje « cwite » avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes (sorwalonde avou CW- Lidjwès).

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /kwi.ˈte/ /kwɪ.ˈte/ /kwi.ˈtiː/ /ki.ˈte/ /ki.ˈtɛ/ /kœ.ˈte/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /kwi.ˈte/
Ricepeures : cwi·ter

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	cwite
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	cwitez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	cwitans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	cwitnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	cwitrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	cwitéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	cwite
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	cwité
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

cwiter

(viebe å coplemint) èn pus dmorer avou (ene sakî).
- Il a cwité ses parints et il est evoye a s' pwin. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) tot djåzant d' on hanteu, d' ene kipagneye.
- Mayon, pocwè m' avoz vs cwité? — Nicolas Defrecheux (fråze rifondowe).
- Taiss k' i n' a nén cwité s' feme !? — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- Ayayay, binamêye !
  Vla k' ele mi va cwiter ;
  Tapez m' vite ene dimeye,
  Ca dj' a l' cour tot crevé. — François Barillié, Li camarad′ dè l'joie, 1852, Li Feumm' dè l'sôlaie, p.52 (fråze rifondowe).
- A ! Si ç' n' esteut nén mes deus feyes,
  Vola lontins ki dj' t' ouxhe cwité ; — Jean Dessard, D'ine cohe so l'aute, 1939, p.145, Di stoc èt d’ tèye ! Sinne dialoguêye anti-alcoolique (1927) (fråze rifondowe).
- -Mi feme m’ a cwité po-z aler avou l’ meyeu di mes camas.
  -Pôve vî, va !
  A kî l’ diss ? I n’ meritéve nén çoula. — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.12 (fråze rifondowe).
ni pus dimorer ene sawice.
- Li fris’ cot’hê, dizos l’båhe dè prétimps,
  Aprinda l’tote foûs-måle novèle
  Qu’amå pau d’timps
  Li djårdinî qwit’reût nosse Walonèye
  Po r’djonde li payîs d’sès tayons. — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.84.
- Cwitant l’ campagne po trover d’ l’ ombe,
  Divins l’ zûnaedje do grand bwès sombe,
  Dji m’ efonça tot m’ porminant
  — Martin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) dire (a ene sakî) k' on n' lyi rclamrè pus ene desse.
- Dji vs cwite çou k' vos m' divoz — D.T.W.
- K' el Bon Diu mel cwite et mel pardone — D.T.W.
(viebe å coplemint) èn pus wårder sor lu (on mousmint).
- cwitez vosse tchapea. (rl a
(v. sins coplemint) endaler d' ene plaece.
- Neni, nosse dame : li mwaisse a cwité foirt timpe et dj’ n’ a polou fini tot seu ; portant dj’ a-st ovré roed, savoz ! — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.12 (fråze rifondowe).
- "Nos avans cwité po l' Amerike (…) Nos frans peter l' djambon — tchanson des cwitants pol Wisconsene ramexhnêye pa Lucien Léonard (fråze rifondowe et rarindjeye).
- C' est la, cwand dj' cwita po l' årmêye,
  Ki dj' veya plorer mes parints,
  Tot m' dijhant : « M' fi, c' est l' destinêye,
  Soeyoz a l' åjhe å redjimint. » — Jean Dessard, D'ine cohe so l'aute, 1939, p.100, Amoûr di payisan (1934) (fråze rifondowe).
(viebe å prono) : Loukîz a : « si cwiter »..