djemi

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje « gemere » ‎(« la ») çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /d͡ʒɛ.ˈmi/ /d͡ʒy.ˈmi/ /d͡ʒɛ.ˈmœ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /d͡ʒɛ.ˈmi/
• Ricepeures : dje·mi

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	djemi / djemixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	djemixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	djemixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	djemixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	djemirè / djemixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	djemixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	djemixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	djemi
Ôtes codjowaedjes	come prusti

djemi (v. sins coplemint)

1. si plinde di (on måleur).
   • El ci ki rît l' vénrdi a l' dimegne po djemi — Georges Fay (fråze rifondowe).
   • A cwè bon djemi s' on-z a des rujhes? I n' si fåt måy plinde — Louis Sohy (fråze rifondowe).
   • C' est l' ivier, et les målureus
     Djemixhèt d' fwim, djemixhèt d' froed !— Joseph Vrindts, "Vîx Lîge" (1901) p. 3, "Sov’nance d’Hiviér", (fråze rifondowe).
2. (mot d’ fiziolodjeye) fé ôre on brut vinant do gozî tot rshoflant.
   • Cwand on dvént vî et k' on s' doet abaxhî, on djemit come on tôr li rnifele — Maurice Colombin (fråze rifondowe).
   • Si elle a-st on trawant clå el panse, li vatche doet djemi cwand ti lyi pice li warot — Lucyin Mahin.
3. (imådjreçmint) (brut) fé ôre li minme sôre di brut, tot djåzant d' åbes hossîs do vint, u ôte tchoi.
   • A l' erî-såjhon, les shoflas fjhént djemi les plopes come les djins k' ont del poenne — Jacques Lebois (fråze rifondowe).
   • On etind des pas djemi dsu l' pavé — AHec (fråze rifondowe).
   • Vola ’ne rôye tapêye è mitant :
     on dîreût ’ne plåye faîte al djouhîre…
     Mins ç’ n’èst qu’ l’amwèce : sins måy låker,
     l’èrére vint rinde si côp d’acîr
     al tére qui djèmih tot s’ drovant
     — Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, Li tchèrwèdje.

Parintaedje

• djemixhant
• djemixhaedje, djemixhmint
• djemixheu

Sinonimeye

• (si plinde a cåze di mehins): si plinde, si dilaminter
• (fé ôre on brut vinant do gozî tot rshoflant): båyner

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• dgèmi : E165
• djumi : O3, O4
• djèmi : C1, C8, C9, C13, E1, E21, E34, O0, O2, S0

E rfondou walon :

• djemi : R9 ^(lére), R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

si plinde di traeyins

• Francès : gémir ^(fr)

fé ôre on brut vinant do gozî tot rshoflant

• Arabe marokin : نان ^(ary) =‎ nan; زعل ^(ary) = زْعل =‎ z3el
• Inglès : to groan ^(en)
• Francès : gémir ^(fr)

fé ôre on brut ki rshonne a ene plinte

• Francès : crisser ^(fr)

Pårticipe erirece

djemi (nén candjåve)

1. Pårticipe erirece do viebe « djemi ».

Codjowa

	Dobès rfondowes
djemi		djemixh

Do viebe «djemi»

1. indicatif prezintrece, prumire djin do singulî
2. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece