magnî
Apparence
(Redjiblé di magnresse)
magnî | mindjî |
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « manducare » (mawyî, mashyî, divnou « magnî » e patwès latén) çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes; li dobe ridondowe « mindjî » est purade on calcaedje do francès.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ma.ˈɲiː/ /ma.ˈɲi/ aschoûtez lu /mu.ˈɲiː/ /mu.ˈɲi/ /mu.ˈɲɛ/ /mu.ˈɲe/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ma.ˈɲiː/
- Ricepeures : ma·gnî
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | magne |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | magnîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | magnans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | magnnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | magnrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | magnive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | magne |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | magnî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
magnî
- (viebe å coplemint) fé moussî (ene sacwè) pal boke, ki nourixh li coir (tot cåzant d’ ene djin u d’ ene biesse).
- Les tchvås ont ~ tot leu picotin.
- (viebe å coplemint) distrure les tchås astok di lu, tot djåzant d’ on magnant må.
- On porea, c’ est come on ptit crantche, mins ki n’ magne nén l’ pea tot åtoû, ni les tchås padzo.
- (v. sins coplemint) avaler del nouriteure.
- I n’ magne cåzu pus.
- (viebe å prono) : Loukîz a : « si magnî ». : esse magnåve.
- Ci ptit tchinisse la sol wastea, ça s’ magne ?
Notule d’ uzaedje
[candjî]E 20inme sieke, po les djins, dins l’ Coûtchant walon ey e Roman payis, li viebe «magnî» esteut waitî come måhonteus tot cåzant des djins, et leyî po les biesses; veyanmint k’ il aveut stî replaecî pa «mindjî» po . So l’ Årdene nonnrece, li minme calcaedje do francès (avou diftongaedje, ciddé), «mwindjî», esteut eployî po les djins et les biesses.
Ratourneures
[candjî]- magnî a sketer ses botnires
- magnî a rletche-doets
- magne ! ti n' sais nén kî çki t' magnrè
- magnîz vosse mwin, vos ndè wådroz ene po dmwin
- wårder l' gade et magnî l' cabu
- magnî so tos ses dints
- magnî s’ blanc pwin divant s’ noer
- s' magnî des ouys : s' taper des loukeures d' amoureus.
- Maîs gn-a one djon.ne fèye qui dji n’ rovîye nin
Èlle aveut v’nu avou s’ galant
I s’ mougnint dès-ouy tot s’ rabrèssant
— Émile Hesbois.
- Maîs gn-a one djon.ne fèye qui dji n’ rovîye nin
- magnî el mwin
- Cwand i sont-st al tere, i t’ magnet-st el mwin, et cwand i s’ enûlèt, I tcheyèt so t’ tiesse ! — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.28 (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî]- magnaedje, magneu, magneuse, magnresse, magnant
- magne, magna, magnåve
- magnxhon, magnreye
- rimagnî, rimagnaedje
- dimagnî
- kimagnî
- formagnî, formagnant
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]Ortografeyes
[candjî](magnî & mindjî)
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]fé moussî ene sacwè pal boke, ki nourixh li coir
Sustantif
[candjî]magnî omrin todi singulî (infinitif sustantivrece)
- amagnî.
- Dji vos a apoirté do magnî po vos poyes.
Sinonimeye
[candjî]magne, magnaedje, amagnî, mindjî, amindjî
Ratournaedjes
[candjî]amagnî Loukîz a : amagnî
- Francès : manger (fr), nourriture (fr)
Pårticipe erirece
[candjî]magnî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "magnî".
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Dobès rfondowes do walon
- Mots do walon vinant do latén
- Viebes do walon avou l' cawete -î
- Mots do walon avou des eredjistrumints odios
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come waitî
- Viebes å prono do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Sustantifs do walon
- Sustantifs do walon todi singulîs
- Infinitifs sustantivreces do walon
- Pårticipes erireces do walon
- Viebes do walon ki l' pårticipe erirece est parey ki l' infinitif