toutchî
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje patwès latén «toccare», lu-minme fwait so on mot-brut «tok» (come «toker»), çou ki dene on mot avou l’ cawete « -î ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- /tu.'ʧiː/ /tu.'ʧi/ /tu.'ʧɛ/ /tu.'ʧe/
- (pa rfrancijhaedje) /tu.'ʃe/ /tu.'ʃɛ/ /tu.'ʃi/ /tu.'ʃiː/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tu.ˈt͡ʃiː/
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : tou·tchî
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | toutche |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | toutchîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | toutchans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | toutchnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | toutchrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | toutchive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | toutche |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | toutchî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
toutchî
- (viebe å coplemint) (disconsyî uzaedje) djonde fizicmint.
- Dji vos disfind del toutchî — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) djonde a poenne.
- I m' a toutchî do dbout di s' doet — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») (dins ene fråze di noyaedje) : (èn nén) prinde ene sacwè k' est a poirtêye.
- Todi est i, ki Djermwinne k’ aveut djusse dandjî d’ èn oû po s’ coujhene, et ki n’ åreut oizou toutchî a l’ cwåtron apresté po l’ martchand, a corou a catchete å poyî — Jacques Desmet, On Sånî a pårt.
- (viebe å coplemint) djonde li cour, les sintimints.
- Ça n’ mi toutche nén — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
- E l' veyant sofri, ça m' a bråmint toutchî — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
- C' est ene muzike ki m' toutche e l' åme — Albert Maquet (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) djonde avou ene åre (bale, fritche).
- Li singlé a stî toutchî al sipale.
- (viebe å coplemint) riçure des cwårs (k' on-z î a droet).
- Il a toutchî des cwårs — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
- (Elle n' a nén co) toutchî s' pinsion — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
- (viebe å prono) : Loukîz a : « si toutchî »..
Ratourneures
[candjî]- sins awè l' air d' î toutchî
- Martchî conclu, Tchekischite s' è va å rindez-vous, franc come on tigneus, mins portant sins aveur l' air d' î toutchî — Joseph Dufrane (fråze rifondowe).
- toutchî on mot
- Dji lyi end a toutchî on mot — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî](minme sourdant etimolodjike)
Sinonimeye
[candjî]- (djonde fizicmint) : djonde, adjonde; Loukîz a : « djonde »
- (djonde a poenne) : aduzer, schaver, betchî, avinde; Loukîz a : « aduzer »
- (djonde les sintimints) : mouwer, avinde
- (djonde avou ene åre) : acsure
- (riçure des cwårs) : lever
Fås amisse
[candjî]po les diferinces d' uzaedje inte li walon «toutchî» et l' francès «toucher», Loukîz a : «toucher»
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
[candjî]Pårticipe erirece
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | toutchî | toutchîs |
femrin | toutchîe | toutchîes |
toutchî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "toutchî".
- I m' a toutchî do dbout di s' doet — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant d' on patwès do latén
- Mots do walon ki vnèt d' on mot-brut
- Sustantifs do walon avou l' cawete -î
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come waitî
- Viebes å prono do walon
- Mots ki sont dins l' motî d' Bive
- Mots ki l' rifondowe est dins l' motî d' Bive
- Pårticipes erireces do walon
- Pårticipes erireces omrins des viebes del cénkinme troke
- Viebes do walon ki l' pårticipe erirece est parey ki l' infinitif