a

Vaici, gn a des racsegnes so l' lete A

Tos lingaedjes

Lete

Pitite lete	Grande lete
a	O

Cwénzinme pitite lete et cwatrinme voyale di l' alfabet latén.

Walon

Çoucial, c' est ene pådje d' omonimeye walone, ki rashonne sacwants mots walons avou l' minme ortografeye, mins di diferinnès etimolodjeyes.

Etimolodjeye 1

Tayon-bodje latén «ad»

Divancete

a nén candjåve

1. mostere l' aplacaedje
2. mostere li direccion
3. mostere l' apårtinance

Mots d' aplacaedje

• å, al, ås, azès, åzès
• da, då, dal, dås, dåzès
• amon, après, adlé / addé
• aschate, aschape

Ratournaedjes

± mostere l' aplacaedje

Francès: à (fr)

Inglès: at (en)

± mostere li direccion

Francès: à (fr)

Inglès: to (en)

Etimolodjeye 2

Mot-brut (shoflaedje, li boke å lådje)

Mot-criya

a nén candjåve (avou on pont di sclameure padrî)

1. mostere li djériaedje a cåze d' ene sovnance (binåjhté cwand on s' sovént d' ene sacwè k' on n' a pus).

   A ! les beas djoûs et les belès djoyes ki dj' avans yeu e scleyon (E. Pècheur).

2. mostere k' on est måvlé.

   A ! les pansous d' tchets ! C' est après l' misse k' on ratind ? (P.J. Dosimont).

Mots d' aplacaedje

• abén
• ah
• away

Mots vijhéns

o

Ortografeyes

E sistinme Feller â : S0

E rfondou walon R11

Si vos irîz rnaxhî dins des ôtes motîs, et trover l' mot "a", riherez ciddé li scrijha do mot ki vos î avoz trové, et l' rahouca do motî el djivêye.

Ratournaedjes

Francès: ah (fr)

Etimolodjeye 3

Criyaedje po dire bondjoû, protche di «hê», et d' l' inglès «hi».

Prononçaedje

• AFE :
  • Prononçaedjes : /a/ /aː/
  • Prononçaedje zero-cnoxheu : /a/

Mot-fråze

1. coûte manire di dire «bondjoû» a des camaerådes (a tolminme kéne eure).

   A ! les aclairixheus ! Endè vénroz mwaisses di totes ces betråles la ?

Piceures di croejhete

sovint aconcoisté do no d' l' arinné.

A, Emile !

Sinonimeye

bondjoû, salut

Ratournaedjes

± coûte manire di dire bondjoû a des camaerådes; Loukîz a : bondjoû

Almand: hallo (de) Amazir: azol = ⴰⵣⵓⵍ Basse: kaixo (eu) Daenwès: hej (da) Espagnol: hola (es) Francès: salut (fr)

Inglès: hi (en) Neyerlandès: hallo (nl), hoi (nl)

Vaici, gn a des racsegnes so l' a

Etimolodjeye 4

Tayon-bodje latén «allium» (minme sinse).

Prononçaedje

• AFE :
  • Prononçaedje zero-cnoxheu : /a/ (minme prononçaedje pattavå)

Sustantif

singulî	pluriyal
a	as

a f. (djinre diferin do sfwait mot e francès)

1. (plante) plante des cortis, ki dene èn agnon, fwait di 10 a 25 bokets, k' on mete dins l' amagnî po dner do gosse, u po l' wårder; e sincieus latén : Allium sativum.

   Ass metou d' l' a e djigot ?

   I magne des as po s' cour.

   Gn a des as di rpikêyes dins ci aireye ci.

   E moes d' nôvimbe, on plante les as : ele dimorront dins tere tot l' ivier (ramexhné pa M. Anselme).

   I m' fåt deus schipes d' a po ci rcete la (C. Massaux).

   Ça s' magne avou ene såce a l' a.

Ratourneures

1. >> ene tiesse u ene bole d' a: agnon di l' a. F. bulbe d'ail.
2. >> ene tresse u ene tike u on rin u on tchaplet d' as: des as arindjîs e tchinne, treyîs pal cawe, metous po esse wårdés.

Mots d' aplacaedje

• sclat d' a, schåfe d' a, sclepe d' a, schipe d' a : cwårtî d' a (boket di l' agnon d' a. F. gousse d'ail.
• a d' coloûte, a des håyes, a des oûsses, a des vegnes, a-d'-tchamp, såvadjès as, yebe ås as

Ratournaedjes

Almand: Knoblauch (de), Lauch (de) Arabe: thawm = ثوم (ar) = ثَوْم (ar) Arabe marokin: toma = تومة Espagnol: ajo (es) Francès: ail (fr)

Inglès: garlic (en) Neyerlandès: knoflook (nl)

Etimolodjeye 5

do viebe «awè» / «aveur»

Prononçaedje

• AFE :
  • Prononçaedjes :
    • (cåzant) /a/ /e/ /ɛː/
    • (riwaitant) /a/ /ɛ/
  • Prononçaedje zero-cnoxheu : /a/

Codjowas

a

do viebe awè / aveur

1. a l' indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî.

   Dj' a fwin, dj' a soe, dj' end a m' sô.

   Li cinsî a on novea tracteur.

Ratournaedjes

± cåzant (1ire djin)

Almand: habe (de) Francès: ai (fr)

Inglès: have (en) Neyerlandès: heb (nl)

± riwaitant (3inme djin)

Almand: habe (de) Francès: a (fr)

Inglès: has (en) Neyerlandès: heeft (nl)

Walon-Feller

Divancete

a nén candjåve

1. a.
2. e.

   Ène gazète a walon.

   Ene gazete e walon.

3. ås

   taper a cayôs, taper a gayes (Motî do Coûtchant walon).

   taper ås cayôs; taper ås gaeyes.

Sipårdaedje do mot e 20inme sieke

Basse Årdene, w. do Coûtchant

Ortografeyes

• a : E1, E34, E170, E200, O0, O2, O3, O100, S0, S117
• à : C1, C8, C9, C62, C99, C106, E21, E167, E212, O4, O81

Francès

Codjowa

a

1. Modele:IP3s-fr; a (mot scrît e francès come e walon)

   Il a faim.

   Il a fwin.