toker

Loukîz eto : tuker.

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye 1

Mot-brut « tok » (brut d' bouxhaedje), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /tɔ.ˈke/ /tɔ.ˈkɛ/ /tu.ˈke/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tɔ.ˈke/
Ricepeures : to·ker

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	toke
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tokez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tocans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tocnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tocrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tokéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	toke
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	toké
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

toker

(v. sins coplemint) diner des ptits côps so èn ouxh divant d’ intrer.
- Kî çki toke a l’ ouxh ? — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe et rarindjeye).
(v. sins coplemint) bate tot djåzant do cour.
- Si dj' fwais retinti l' vwès del lire,
  Si d' totes les åmes dji m' fwais l' esco,
  C' e-st ådzeu d' tot paski dj' espere
  Ki l' onk ou l' ôte di mes efants,
  Cwirrè dins m' live li cour di s' pere,
  Et ki s' cour tocrè tot m' léjhant— Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Por zèls !", tome 44, p. 409 (fråze rifondowe).
(mot d’ meteyo) lure tchôdmint, tot cåzant do solea.
- Li solea toke co enute.
(v. sins djin) lure on tchôd solea.
- Il aveut toké fel tote li djournêye å long — Guy Brener.
(viebe å coplemint) diner on côp al tiesse po touwer (ene biesse d' abatwer).
- Il a toké l’ pourcea d’ in côp d’ mårtea — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).

Parintaedje

Sinonimeye

diner des ptits côps so èn ouxh

bouxhî

lure tchôdmint

?

diner on côp al tiesse po touwer

?

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

toker : C99, S117
tokî : O4
toquer : C99
tokè : S36 ^(lére)

E rfondou walon :

toker : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

bouxhî a èn ouxh divant d’ intrer

Francès : frapper ^(fr)

lure fer, tot djåzant do solea

Francès : arder ^(fr)

diner on côp al tiesse po touwer

Francès : abattre ^(fr)

Etimolodjeye 2

Sitindaedje do prumî sinse, ca po-z aloumer on feu, i faleut fé toker des pires.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	toke
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tokez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tocans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tocnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tocrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tokéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	toke
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	toké
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

toker

(v. sins coplemint) aler, po on feu.
- Po del shijhe, nos fjhans toker on ptit feu — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- I fwait toker on fornea — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- Li tins a rafroedi, i fåt toker. — Motî Forir (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) fé aler comifåt (on feu).
- Sol waeyén-tins, les hierdîs tokèt do feu avå les tchamps.
- Madame MENCHEUR. – Riyoz, riyoz, mi dj’ è so seure ; n’ a-dj’ nén veyou bén sovint, d’ mes deus ouys, des loumrotes ki dansént dzeu si tchminêye ? C’ e-st assez dire, edon, surmint ? MELIYE. – C’ est k’ ele tokéve si feu, edon, paret ! — Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p. (fråze rifondowe).
- Si ene sakî tape e l’ air ene foû clapante idêye,
  On-z est tot feu tot blame ; nén dandjî do toker
  Po fé tchanter l’ cocmwår. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.109 (fråze rifondowe).
Modele:vsdc rimete do bwès e feu.
- Tokez co, ca i fait froed — Motî Toussaint (fråze rifondowe).

Parintaedje

Mots d’ aplacaedje

toke-feu

Ortografeyes

Divant 1900 :

toké : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

tokî : E1, E34, O4, HSim
toquer : C99
toker : C99, E1, S117

E rfondou walon :

toker : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

fé raler (on feu)

Francès : attiser ^(fr)