ci

Èn årtike di Wiccionaire.

Walon (Rifondou)[candjî]

Etimolodjeye 1[candjî]

Tayon-bodje gayel « se » (minme sinse), pal voye do tayon-bodje patwès latén * « ecce » (vocial) (etimolodjeye nén acertinêye).

Prononçaedje[candjî]

Adviebe[candjî]

ci (nén candjåve)

  1. mostere ene sacwè, ene sakî k’ est tot près, l’ adviebe estant metou dirî on viebe.
    • Dji n’ vos vou pus vey ci.
    • Ci, vla on diåle avou s’ trimouye et s’ gueuye å lådje. — Lucien Somme.
  2. minme djeu, dirî ene divancete.
    • Si t’ es did ci, cåze come ciddé.
    • Vinoz par ci.
    • Gåre-tchampete, leyîz l’ vini ci por lu responde. — Pierre-Joseph Dosimont.
  3. dirî on sustantif, mostere ene sacwè, ene djin k’ est toprès, shuvant l’ no et onk des prezintoes d’ mostraedje ci, cisse, cist, èç, èç-n.
Parintaedje[candjî]
Contråve[candjî]
Mots d’ aplacaedje[candjî]
Ratournaedjes[candjî]
k’ est la k’ on-z est, dirî on viebe u ene divancete Loukîz a : cial
drî on sustantif ; Loukîz a : cist…ci

Etimolodjeye 2[candjî]

Tayon-bodje latén « ecce iste » ; mot cité dins l’ FEW 4 820.

Prononçaedje[candjî]

Prezintoe d’ mostraedje[candjî]

singulî pluriyal
omrin ci / cist // èç / èç-n // ç’ / ç-t / ç-n ces
femrin ci / cisse / ciste // èç / èç-n // ç’ / ç-t / ç-n ces

ci omrin et femrin

  1. (Lidje et avår la) pacô metou tot seu.
  2. (tot ôte pårt li l’ grand payis d’ Lidje) todi metou avou èn adviebe (ci, la, cial, vola…) dirî l’ sustantif prezinté ; cist adviebe la n’ est nén raloyî å no di dvant (come c’ est l’ uzance e francès).
    • Ci ome la, c’ est m’ pa.
    • Cist ome la, c’ est Derik des Hôts Tchamps.
    • Èç gamén la n’ aschoûte nén.
    • Èç côp ci, on sint k’ on va serer l’ botike ; On va rade clawer l’ ouxh sol dierin des daleus. — Julos Beaucarne.
    • Ci cmere la, c’ est m’ feme.
    • Cisse tombe vola, c’ est co l’ cene d’ on mononke-tåye.
    • Dji n’ sai djouwer di ci instrumint ci.
    • Èç-n ome ci, dji n’ vôreu nén toumer avou lu å cåbaret, ca c’ est on fel pinteu.
    • Èç côp ci, c’ est fwait : les Djeus Olimpikes sont bén finis. — Jean Goffart.
    • Pask’ amon ces djins la, monsieu, on n’ eva nén, monsieu. — Philippe Antoine, ratournant Jacques Brel.
    • I n’ esteut nén la d’ ces djoûs ci.
Mots d’ aplacaedje[candjî]
Ratournaedjes[candjî]
prezintoe d’ mostraedje omrin singulî, avou l’ adviebe « ci », « cial », « vola »
prezintoe d’ mostraedje omrin singulî, avou l’ adviebe « la » ; po les cognes femrinnes, Loukîz a : cisse
prezintoe d’ mostraedje femrin singulî, avou l’ adviebe « ci », « cial », « vola » Loukîz a : cisse
prezintoe d’ mostraedje femrin singulî, avou l’ adviebe « la » Loukîz a : cisse

Etimolodjeye 3[candjî]

Tayon-bodje latén « ecce ille » ; mot cité dins l’ FEW 4 552.

Prononçaedje[candjî]

Prono d’ mostraedje[candjî]

Alofômes
divant l’ viebe ci / èç
dirî l’ viebe çu / ç’
sipotchaedje
(padvant ou padrî) 		c’ / ç’

ci neute

  1. nén definixhant prono sudjet, codjowé a môde di rwaitant (3inme djin do singulî), metou divant l’ viebe « esse », divant ene cossoune.
    • Ci n’ est nén Mouze et les vås.
    • C’ esteut l’ djoû d’ mes trinte ans.
    • Ni vos alez todi nén edjaler tote li matinêye, paski ç’ n’ est nén les poennes.
    • (Totes ces plaeces la, Almagne, Espagne, Perou), èç n’ est nén co Framriye. — Joseph Dufrane.
    • Serè ç’ on valet ou ene båshele  ?
    • Dj’ a-st oyou on teribe boerlêymint ; esteut çu ene djin u ene biesse ?
Mots vijhéns[candjî]
Ratournaedjes[candjî]
ci

Etimolodjeye 4[candjî]

Tayon-bodje latén « ecce iste » ; mot cité dins l’ FEW 4 820.

Prononçaedje[candjî]

Prono d’ mostraedje[candjî]

singulî pluriyal
omrin ci cis
femrin cisse / cene cisses / cenes

ci omrin

  1. (å pus sovint, avou èn årtike) Loukîz a : « li ci ».
  2. sins årtike (dins les spots, les vîs scrijhaedjes et les powezeyes do Payis d’ Lidje).
    • Ci k’ î vout aler, k’ el deye !
    • Dji m’ a trové buk a buk avou cisse di mon l’ mayeur.
Notule d’ uzaedje[candjî]

Dins li scrît walon, l’ uzaedje li pus corant e 20inme sieke esteut avou èn årtike (li, el, les, des). On n’ troveut pus des siervaedjes sins l’ årtike ki dins l’ Grand Payis d’ Lidje.

Ratournaedjes[candjî]
li djin k’ on ndè cåze Loukîz a : li ci
Omofoneye[candjî]
  • (possibe) /si/ si

Walon (vîs sistinmes)[candjî]

Sustantif[candjî]

ci omrin

  1. cir.

Francès[candjî]

Adviebe[candjî]

ci (nén candjåve)

  1. (metou dirî on sustantif, prezinté pa ce, cet, cette, et raloyî pa ene loyeure) : ci, cial, vola (metou dirî l’ no, sins loyeure).
    • Ce village ci est plus dynamique que l’autre.
      Ci viyaedje ci (cial, vola) est pus rmouwant k’ l’ ôte.
    • Que cette femme ci prenne l’enfant.
      Ki cisse comere cial (ci, vole) prinde l’ efant.
Prin del pådje «https://wa.wiktionary.org/w/index.php?title=ci&oldid=367504»