ci

Walon

Etimolodjeye 1

Tayon-bodje gayel "se" (minme sinse), pal voye do tayon-bodje patwès latén (erî-rfwait) * "ecce" (vocial) (etimolodjeye nén acertinêye)

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /si/ /sə/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /si/
• Ricepeures : nén rcepåve

Adviebe

ci nén candjåve

1. mostere ene sacwè, ene sakî k' est tot près, l' adviebe estant metou dirî on viebe.

   Dji n' vos vou pus vey ci.

   Ci, vla on diåle avou s' trimouye et s' gueuye å lådje (L. Somme).

2. minme djeu, dirî ene divancete.

   Si t' es did ci, cåze come ciddé.

   Vinoz par ci.

   Gåre-tchampete, leyîz l' vini ci por lu responde (P.J. Dosimont).

3. dirî on sustantif, mostere ene sacwè, ene djin k' est toprès, , shuvant l' no et onk des prezintoes d' mostraedje ci, cisse, cist, èç, èç-n.

Parintaedje

• rici

Contråve

• la

Mots d' aplacaedje

• cist…ci
• droci, roci, voci, ciddé / cidlé, vaici, toci

Ratournaedjes

± k' est la k' on-z est, dirî on viebe u ene divancete Loukîz a : cial

Francès: ici (fr)

± drî on sustantif; Loukîz a : cist…ci

Francès: -ci (fr)

Etimolodjeye 2

Tayon-bodje latén «ecce iste», cité dins l' FEW 4, 820.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /si/ /sy/ /sɛ/ /sə/; miersipepieuzmint el notûle ALW 2 56.
  • prononçaedje zero-cnoxheu :
    • (divant cossoune) /si/
    • (divant voyale) /sij/
• Ricepeures : nén rcepåve

Prezintoe d' mostraedje

	singulî	pluriyal
omrin	ci / cist // èç / èç-n // ç' / ç-t / ç-n	ces
femrin	ci / cisse / ciste // èç / èç-n // ç' / ç-t / ç-n	ces

ci o. & f.

1. (Lidje et avår la) pacô metou tot seu.

   Li ci ki dmeure avou s' feme, c' est l' ome ki l' a maryî; li camaeråde da ci ome, ki s' tént djondant d' lu et k' el schoûte, est tot contin d' l' ôre (Evandjîle sint Djan ratournêye pa J.M. Lecomte).

   On semreut on boket di rgon a ces djoûs et on nd åreut, la (ramexhné pa L. Remacle).

2. (tot ôte pårt li l' grand payis d' Lidje) todi metou avou èn adviebe (ci, la, cial, vola…) dirî l' sustantif prezinté; cist adviebe la n' est nén raloyî å no di dvant (come c' est l' uzance e francès).

   Ci ome la, c' est m' pa.

   Cist ome la, c' est Derik des Hôts Tchamps.

   Èç gamén la n' aschoûte nén.

   Èç côp ci, on sint k' on va serer l' botike; On va rade clawer l' ouxh sol dierin des daleus (J. Beaucarne).

   Ci cmere la, c' est m' feme.

   Cisse tombe vola, c' est co l' cene d' on mononke-tåye.

   Dji n' sai djouwer di ci instrumint ci.

   Èç-n ome ci, dji n' vôreu nén toumer avou lu å cåbaret, ca c' est on fel pinteu.

   Èç côp ci, c' est fwait : les Djeus Olimpikes sont bén finis (J. Goffart).

   Pask' amon ces djins la, monsieu, on n' eva nén, monsieu (Ph. Antoine). (ratournant Jacques Brel).

   I n' esteut nén la d' ces djoûs ci.

Mots d' aplacaedje

• li ci ki / el ci ki (pronos d' mostraedje)

Ratournaedjes

± prezintoe d' mostraedje omrin singulî, avou l' adviebe "ci", "cial", "vola"

Almand: dieser (de) o., dieses (de) n Arabe: hadha = هذا (ar) = هَذا (ar); Arabe marokin: hed = هد Espagnol: este (es) Francès: ce (fr)…-ci, cet (fr)…-ci (divant voyale)

Inglès: this (en) Neyerlandès: deze (nl) o., dit (nl) n

± prezintoe d' mostraedje omrin singulî, avou l' adviebe "la"; po les cognes femrinnes, Loukîz a : cisse

Almand: jener (de) o., jenes (de) n Arabe: dhalika = ذلك (ar) = ذَلِكَ (ar) Arabe marokin: hdek = هدك = هْدك, dek = دك (Doukkala) Espagnol: aquello (es) Francès: ce (fr)…-là

Inglès: that (en) Neyerlandès: die (nl) o., dat (nl) n

± prezintoe d' mostraedje femrin singulî, avou l' adviebe "ci", "cial", "vola" Loukîz a : cisse

Francès: cette (fr)…-ci

± prezintoe d' mostraedje femrin singulî, avou l' adviebe "la" Loukîz a : cisse

Francès: cette (fr)…-là

Etimolodjeye 3

Tayon-bodje latén «ecce ille»; cité dins l' FEW 4 552.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /si/ /sy/ /sɛ/ /sə/; miersipepieuzmint el notûle ALW 2 62.
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /si/
• Ricepeures : nén rcepåve

Prono d' mostraedje

Alofômes

Divant l' viebe	ci / èç
Dirî l' viebe	çu / ç'
Sipotchaedje (padvant ou padrî)	c' / ç'

ci n

1. nén definixhant prono sudjet, codjowé a môde di rwaitant (3inme djin do singulî), metou divant l' viebe «esse», divant ene cossoune.

   Ci n' est nén Mouze et les vås.

   C' esteut l' djoû d' mes trinte ans.

   Ni vos alez todi nén edjaler tote li matinêye, paski ç' n' est nén les poennes.

   (Totes ces plaeces la, Almagne, Espagne, Perou), èç n' est nén co Framriye (J. Dufrane).

   Serè ç' on valet ou ene båshele ?

   Dj' a-st oyou on teribe boerlêymint; esteut çu ene djin u ene biesse ?

Mots vijhéns

ça

Ratournaedjes

Almand: es (de), das (de) Francès: ce (fr)

Inglès: it (en) Neyerlandès: het (nl), dat (nl)

Etimolodjeye 4

Tayon-bodje latén «ecce iste»; cité dins l' FEW 4 820.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /si/ /siː/ /se/ /sɛ̃/ /sẽ/ /sja/; miersipepieuzmint el notûle ALW 2 59.
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /si/
• Ricepeures : nén rcepåve

Prono d' mostraedje

	singulî	pluriyal
omrin	ci	cis
femrin	cisse / cene	cisses / cenes

ci o.

1. (å pus sovint, avou èn årtike) Loukîz a : «li ci».
2. sins årtike.

   Ci k' î vout aler, k' el deye!

   Dji m' a trové buk a buk avou cisse di mon l' mayeur.

Notûle d' uzaedje

Dins li scrît walon, l' uzaedje li pus corant e 20inme sieke esteut avou èn årtike (li, el, les, des). On n' troveut pus des siervaedjes sins l' årtike ki dins l' Grand Payis d' Lidje.

Ratournaedjes

± li djin k' on ndè cåze

Francès: celui (fr)

Omofoneye possibe

si

Francès

Adviebe

ci nén candjåve

1. (metou dirî on sustantif, prezinté pa ce, cet, cette, et raloyî pa ene loyeure) : ci, cial, vola (metou dirî l' no, sins loyeure).

   Ce village ci est plus dynamique que l'autre.

   Ci viyaedje ci (cial, vola) est pus rmouwant k' l' ôte.

   Que cette femme ci prenne l'enfant.

   Ki cisse comere cial (ci, vole) prinde l' efant.