djeryî
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « desiderare » (voleur, dizirer) çou ki dene on mot avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes, adon racuzinåve avou neyerlandès « geren » (djeryî) et l' almand « gären » (prusti).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /d͡ʒɛː.ˈʀji/ /d͡ʒɛː.ˈʀiː/ /d͡ʒɛ.ˈʀi/ /d͡ʒɛː.ˈʀi/ /d͡ʒe.ˈʀi/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /d͡ʒɛ.ˈʀjiː/
- Ricepeures : dje·ryî
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | djereye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | djeryîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | djerians |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | djereynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | djereyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | djeryive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | djereye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | djeryî |
Ôtes codjowaedjes | come tcheryî |
djeryî
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») u « après » volou awè ene sacwè k' on n' årè dandjreus nén (sins rén dire, mins tot l' mostrant).
- I djereye so tot.
- I djereynut après tot çk' i voeynut — Motî Alphonse Massaux (fråze rifondowe).
- Ene vatche tinowe a djune (sins poleur magnî), ele djereye sol magnî des ôtes; ele lance après — Jean-Jacques Gaziaux, L’élevage des bovidés à Jauchelette, p. 302 (fråze rifondowe).
- Paski des omes k' i gn a, les cis ki schoûtèt leu feme, et lzî dner totes les miscotreyes k' ele vlèt, do côp k' ele — djerièt. après, ces omes la, di dju, i dvèt esse contés avou les femes — Lucyin Mahin, Eviè Nonne.
- Mi, dji djeryive après des candôzreyes — P. Schruse (fråze rifondowe).
- (pus stroetmint) (mot d’ fiziolodjeye) voleur awè èn amagnî, tot cåzant d' ene feme ki ratind.
- Dji djereye après do bouyon d' poye — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- Les femes ecintes djerièt co sovint so ene sôre u l' ôte: i n' les fåt nén fé pîler après.
- Mi stoumak djereye après on herin — Motî d’ Vervî (fråze rifondowe).
- ratinde après åk ki n' vout nén vni.
- C' est nén tofer åjhey
Cwand i fåt fé ene tchanson;
Li tchansonî djereye
Après l' inspiråcion — Jacques Lefebvre (fråze rifondowe).
- C' est nén tofer åjhey
Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
- djeryî po: awè håsse et fé tot po.
- Ele djereye po-z aler å bal, et elle a pîlé tote li djournêye po k' dji l' î moenne. — Motî d’ Vervî (fråze rifondowe)..
- Cwand dji m' voe prijhnî des bijhes et des djalêyes
Et k' i m' fåt bén viker come el fwait l' sodoirmant,
Mi cour djereye do rpinde å lon ses evolêyes
El sôlante florixhåjhe des prumîs tins crexhants— Louis Lagauche, "L' inmant", Li cité des Aclots, (1947), p. 131 (fråze rifondowe).
Franwal:
- "faire des pieds et des mains pour que".
II. [v.s.c.]
- aveur håsse d' ene sacwè.
- Oh ! Dj' inméve d' î viker, dji contéve î mori !
Djeriant d' aveur so m' fosse ene pougnêye di fetchires
Bén puvite k' ene corone di rôzes ou di feu d' li ! — Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), Li ponne dè gård di bwès, p. 147 (fråze rifondowe).
- Oh ! Dj' inméve d' î viker, dji contéve î mori !
- awè håsse d' on n' sait d' cwè (a magnî), sins magnî did rén.
- Vola lontins ki ça n' m' a pus gosté come ça; al måjhon, dji djereye todi, et i gn a rén ki m' agresse (R. Dedoyard).
- magnî u voleur magnî des sacwès d' drole, metans des pires, do plastike, tot cåzant d' ene vatche.
- F. avoir un appétit dépravé, présenter du pica.
- awè håsse (d' èn amagnî).
- On sint k' les djins sont mwais; pocwè promete et n' nén dner ? est çu po fé djeryî nos efants ? — Paul Moureau (fråze rifondowe).
- F. avoir des envies.
- djeryî dvant les werenes riwaitî les belès werenes des botikes, sins rén poleur rén atchter.
- Franwal: ahåyant po: "faire du lèche-vitrines".
- awè håsse d' emocions amoureuses.
- Li cir esteut blanc, presse a s' enonder; mi djonne cour djeryive, vef di tote hantreye (A. Ramez).
- F. se languir.
- èn nén saveur s' i va tourner a plouve, tot djåzant do tins.
- Li tins djereye: il est po ploure, mins ça n' sait vni (après ene termene di setchresse).
- On dit eto: li tins halkene.
- Franwal: ahåyant po: "temps instable".
Ratourneures
[candjî]Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]paiyî après, rimer après, bediver après, låmer après, dinmyî après, blefer après, gleter après, awè l' misse di, awè må l' vinte après, awè må l' panse après, esse a l' eveye di, saetchî l' linwe après, awè håsse di.
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Mots do walon avou ene dobe cawete
- Viebes do walon avou l' dobe cawete -yî
- Mots do walon do minme sourdant k' on mot do neyerlandès
- Mots do walon do minme sourdant k' on mot d' l' almand
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come tcheryî
- Motlî do walon pol fiziolodjeye
- Mots do walon avou des ratourneures