tårdjî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje vî francike * « targen » (« trinner, hertchî, astårdjî »), racuzinåve avou vî francès « targier », et l’ inglès « tarry » ; çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /tɔːʀ.ˈd͡ʒiː/ /taːʀ.ˈd͡ʒiː/ /toːʀ.ˈd͡ʒi/ /toːʀ.ˈd͡ʒiː/ /toːʀ.ˈd͡ʒɛ/ /toːʀ.ˈd͡ʒe/ (betchfessî å)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tɔːʀ.ˈd͡ʒiː/
Ricepeures : tår·djî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	tådje
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tårdjîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tårdjans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tådjnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tådjrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tårdjive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	tådje
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	tårdjî
Ôtes codjowaedjes	come tårdjî

tårdjî

(v. sins coplemint) aler doûçmint, prinde si tins.
- Pocwè don n' nén tårdjî Po mia waitî ? — Andrée Bacq (fråze rifondowe).
- I lyi a dmandé eyou çk' elle aléve; li pôve efant n' saveut nén ki c' esteut dandjreus do tårdjî po schoûter on leu.
- Ele tårdjive a vni. L' aveut ele co balté ? Mins vo l' la k' arive. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- Së l’ dëfén dè l’ djoûrnéye, dès djon.nias î taurdjîn’ : leûs p’tëtès coméres lès ratindîn’ parèt ! Ë s’achidîn’ tortos së l’ banc èt fén bënôjes, chëch’ler byin dès promèsses èt dès sêr’mints— Marcelle Fochon-UIyttebroeck, Lë vî sau dè l' rouwe dè vëladje.
(v. sins coplemint) aler trop doûçmint (sovint dins ene fråze di noyaedje).
- Ça n' a pus waire tårdjî. Sognî on moes pa mes deus medcéns, li Conte ravizéve ene poureye poere. — Lorint Hendschel, So l’ Anuti.
- Ça n' a nén tårdjî. Mes soverdeas ont vnou onk a onk s' astaper so l' åbe li pus près do cwåré. — Émile Gilliard (fråze rifondowe).
- C' est ene andje, nosse dame, Dit-st i, dji so vnou Del pårt di Djezus Ki vout rawè s' mame. Mareye ni tådje nén. Ca po l' eminer, Ene nûlêye est presse — Jean de Lathuy (fråze rifondowe).
- On sait bén k' l' efant n' tådjrè pus do bouxhî les troes côps et, el sårît i noyî, cisse cope la vike asteure come so des tchôdès cindes — Jean Rode (fråze rifondowe).
(v. sins coplemint) ratinde.
- Dj' a cial e cåve on ptit bari d' frisse ki nos rplacrè l' åme e coir... Tårdjîz ! — Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.8 (fråze rifondowe).
- André diveut rintrer a s' sicole li londi d' après et leye, elle aveut-st èn ome, ene måjhone et èn efant. Li mî esteut do tårdjî ene miete. Dimander po dvoircî, vinde si måjhone et vni viker e Walonreye adlé lu, avou si efant. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- I tådje ene miete d' ashî, po s' ripoizer. — Auguste Laloux (fråze rifondowe).
(v. sins coplemint) aler trop doûs, tot djåzant d' ene ôrlodje.
(viebe å coplemint) ratni ene sacwè a ene sakî
- On n' pout tårdjî l' marieye — François Renard (1907-1980), divins « Phrasie au Tyrol » (fråze rifondowe).

Ratourneures

sins tårdjî
- I schoûte et responde sins tårdjî — Andrée Bacq (fråze rifondowe).

Parintaedje

Sinonimeye

prinde si tins

aler trop doûçmint

ratinde

marker ene eure dedja passêye po ene ôrlodje

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

taurdjî : C9
târdjî : O4
tårdjî : E1, E34
taurdji : C8, C13

E rfondou walon :

tårdjî : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

aler doûçmint, prinde si tins

Espagnol : atrasarse ^(es)
Francès : s’attarder ^(fr)

aler trop doûçmint

Arabe marokin : تعطل ^(ary) = تْعطْل =‎ t3e6l (t3eTl)
Inglès : to tarry ^(en), to be late ^(en)
Espagnol : demorar ^(es)
Francès : tarder ^(fr)

ratinde

Loukîz a : ratinde

Inglès : to wait ^(en)
Francès : attendre ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	tårdjî	tårdjîs
femrin	tårdjeye	tårdjeyes

tårdjî omrin

Pårticipe erirece omrin do viebe « tårdjî ».
- A dj' tårdjî tant k' çoula ?
- Si l' marieye a stî tårdjeye, c' est vozôtes les cåzes !

Ratournaedjes

P. er. d'on viebe valant « tårdjî »

Francès : attardé ^(fr)