tårdjî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje vî francike * «targen» (« trinner, hertchî, astårdjî »), çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes, racuzinåve avou vî lingaedje d’ oyi «targier», et l' inglès «tarry».

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /tɔːʀ.d͡ʒiː/ /taːʀ.d͡ʒiː/ /toːʀ.d͡ʒiː/ /toːʀ.d͡ʒi/ /toːʀ.d͡ʒɛ/ /toːʀ.d͡ʒe/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /tɔːʀ.d͡ʒiː/
• Ricepeures : tår·djî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	tådje
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tårdjîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tårdjans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tådjnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tådjrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tårdjive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	tådje
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	tårdjî
Ôtes codjowaedjes	come tcherdjî

tårdjî (v. sins coplemint)

1. aler doûçmint, prinde si tins.
   • Pocwè don n' nén tårdjî Po mia waitî ? — A. Bacq (fråze rifondowe).
   • I lyi a dmandé eyu çk' elle aléve; li pôve efant n' saveut nén ki c' esteut dandjreus do tårdjî po schoûter on leu.
   • Ele tårdjive a vni. L' aveut ele co balté ? Mins vo l' la k' arive. — J.-P. Dumont (fråze rifondowe).
2. aler trop doûçmint (sovint dins ene fråze di noyaedje).
   • Ça n' a pus waire tårdjî. Sognî on moes pa mes deus medcéns, li Conte ravizéve ene poureye poere. — L. Hendschel, So l’ anuti.
   • Ça n' a nén tårdjî. Mes soverdeas ont vnou onk a onk s' astaper so l' åbe li pus près do cwåré. — É. Gilliard (fråze rifondowe).
   • C' est ene andje, nosse dame, Dit-st i, dji so vnou Del pårt di Djezus Ki vout rawè s' mame. Mareye ni tådje nén. Ca po l' emoenner, Ene nûleye est presse — J. de Lathuy (fråze rifondowe).
   • On sait bén k' l' efant n' tådjrè pus do bouxhî les troes côps et, el sårît i noyî, cisse cope la vike asteure come so des tchôdès cindes — J. Rode (fråze rifondowe).
3. ratinde.
   • André diveut rintrer a s' sicole li londi d' après et leye, elle aveut-st èn ome, ene måjhone et èn efant. Li mî esteut do tårdjî ene miete. Dimander po dvoircî, vinde si måjhone et vni viker e Walonreye adlé lu, avou si efant. — J.-P. Dumont (fråze rifondowe).
   • I tådje ene miete d' ashî, po s' ripoizer. — A. Laloux (fråze rifondowe).
4. aler trop doûs, tot djåzant d' ene ôrlodje.

Ratourneures

1. sins tårdjî
   • I schoûte et responde sins tårdjî. — A. Bacq (fråze rifondowe).

Parintaedje

• tådje
• ritårdjî
• astårdjî, astådje, astårdjeye
• rastårdjî, rastådje

Sinonimeye

• (prinde si tins) : s' astårdjî, londjiner, baloujhner
• (aler trop doûçmint) : s' astårdjî, s' acalourder, trinner
• (ratinde) : atinde, rawårder, schoûter
• (aler trop doûs po ene ôrlodje) : ritårdjî, rastårdjî

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• taurdji : C8
• tårdjî : E1
• târdjî : O4

E rfondou walon :

• tårdjî : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

± aler doûçmint, prinde si tins

• Espagnol : atrasarse ^(es)
• Francès : s’attarder ^(fr)

± aler trop doûçmint

• Arabe marokin : t3e6l (t3eTl) =‎ تعطل = تْعطْل
• Inglès : to tarry ^(en), to be late ^(en)
• Espagnol : demorar ^(es)
• Francès : tarder ^(fr)

± ratinde Loukîz a : ratinde

• Inglès : to wait ^(en)
• Francès : attendre ^(fr)