tiesse

Èn årtike di Wiccionaire.
Sauter à la navigation Sauter à la recherche
Wikipedia-logo-en.png Racsegnes eciclopedikes
po tos les sinses
do mot «tiesse»

Flag of Wallonia.svg Walon[candjî]

  • tiesse di djin

  • tiesse (amagnî)

  • tiesse di colone

  • tiesse di tchampion

  • tiesse (fotbal)

Etimolodjeye[candjî]

Tayon-bodje latén « testa » (pot, brike, pane), dandjreus shûte a l' eployaedje di ratourneures come «dj' a ene tiesse come on pot»; (avou on S latén divnou on toetea e francès).

Prononçaedje[candjî]

Sustantif[candjî]

singulî pluriyal
tiesse tiesses

tiesse f.

  1. (mot d’ antomeye) boket do coir metou o dzeu (po les djins et les biesses a deus pates) u padvant (po les biesses a cwate pates u dpus), ki li cervea est ddins, et avou les ouys, li boke, les orayes, li nez.
    • Mi pôve tiesse: i l' ont rimpli di totes sôres di cayets ki n' vont nén avou n' on l' ôte: c' est on maxhisse. — G. Cabay (fråze rifondowe).
  2. vizaedje ki mostere on sintimint.
    • Il fwait ene drole di tiesse.
  3. djin foirt malene.
    • Nosse Bietrand, c' esteut ene tiesse.
  4. onk metou ådzeu des ôtes (dins ene lisse åzès vôtaedjes, dins ene trope di djins).
    • C' esteut lu al tiesse des makizårds di Loyî.
  5. dibout d' ene longue sacwè.
    • I t' fåt rmonter disk' a l' tiesse do fyi po l' discramyî.
    • Li sourd, c' est l' tiesse d' on richot.
  6. (mot del fotbale) volou djondaedje del bale pal tiesse do djouweu.
    • La on fel po fé des tiesses.

Ratourneures[candjî]

(boket do coir)

  1. aveur li tiesse toprès des tchveas; aveur les tchveas foirt près del tiesse
  2. piede li tiesse u: aveur li tiesse avå les cwåres : divni sot(e).
  3. Ça s' passe dins s' tiesse !  : C' est on må ki n' est nén la wice k' i shonne (vinte, peumon) mins ki si cåze, c' est sicolodjike.
  4. Ça lyi monte al tiesse :
    1. I (ele) kimince a divni sô(le).
    2. I (ele) divént sot(e) a cåze des oneurs, des cwårs.
  5. si haper pal tiesse : si prinde li tiesse inte les mwins (po tuzer, d' anoymint).
    • Lambiet si hape pal tiesse, tot tuzant, pu fé on djesse di discoraedjmint et d' anoymint. — M. Peclers (fråze rifondowe).
  6. si tchôkî (ene sacwè) dins s' tiesse : si mete ene sacwè dins l' idêye, et k' on n' vout nén rcandjî.
    • I s' aveut tchôkî el tiesse di rsaetchî foû di si eglijhe totes les posteures di plåsse k' on-z î aveut metou a monceas, dinltins. — É. Gilliard (fråze rifondowe).
  7. aveur ene sacwè drî l' tiesse : tuzer tofer a ene sacwè.
  8. endè fé k' a s' tiesse u: aveur ene cwårêye tiesse : èn shuve ki ses idêyes.
  9. Cwårêye tiesse : Modele:traitant Flamind.
    • On lzî va fé des cwårêyès pîces po leu cwârêyès tiesses (tchanson po balter les Flaminds cwand vlént bate manoye, divè 1880).

(vizaedje ki mostere on sintimint)

  1. fé ene tiesse d' etermint u: fé ene tiesse come cwate saminnes di plouve : mostrer k' on n' est nén contin.

(djin ki cmande, k' est l' prumî)

  1. tiesse di lisse : ås vôtaedjes, li ci k' est l' prumî so ene lisse.
    • Si t' est èn enocin, on t' metrè tiesse di lisse. — B. Mirlon (fråze rifondowe).

(dibout d' ene longue sacwè)

  1. tiesse do lét : divant d' on lét, do costé del tiesse.
  2. rewoey di tiesse : rewoey metou sol tiesse do lét.
    • Li revey del tiesse di lét èm tarlateye k' il est tins di s' lever.

Parintaedje[candjî]

(minme sourdant etimolodjike)

Mots d’ aplacaedje[candjî]

Sinonimeye[candjî]

Omofoneye possibe[candjî]

Ortografeyes[candjî]

Divant 1900 :
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :

Ratournaedjes[candjî]

± boket do coir metou o dzeu u padvant
Prin del pådje «https://wa.wiktionary.org/w/index.php?title=tiesse&oldid=301130»