vî

Walon

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén «vetus» (minme sinse).

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /viː/ /vi/ /vjɛ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /viː/
• Ricepeures : nén rcepåve

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	vî	vîs
femrin padrî	viye	viyes
femrin padvant	viye	viyès

vî o. (come epitete, todi metou padvant l' no)

1. k' est dins l' dierin boket di s' veye, tot cåzant d' ene djin, d' ene biesse, d' ene plante.
   • On vî ome.
   • Ene viye vatche.
   • Des vîs tchinnes.
   • Des vîyès hesses.

3. k' a stî fwait divinltins, et k' on n' fwait motoit pus. On vî meube, ene viye oto. Loukîz a : forpassé, forcrexhe. F. vieux, dépassé, démodé, désuet, obsolète. >> vî sistinme, viye môde : manire di fé come divinltins. Dj' inme co mî l' vî sistinme. Dji fwai co come al viye môde. F. mode traditionnelle, ancestrale. >> Vî Sistinme : marke di peket. >> vî tchinisse°.

4. k' a egzisté do tins passé. I ramasse les viyès manoyes. Loukîz a : ancyin. >> vî papî : documint do vî tins. Loukîz a : vîs-papîs. >> Vî Payis : manire di lomer l' Walonreye, po les Walons del Wisconsene. I n' creyeut nén k' å Vî Payis, il avént ddja des tårmakêyès voyes (ramexhné pa F. Lempereur). >> vî walon°, vî francès°. >> vî scrijha : Loukîz a : sicrijha, scrîta. >> Vî Redjime : Ancyin Redjime. F. Ancien Régine.

Ratourneures

1. do tins do vî Bon Diu, do tins do vî Hinri
2. pus vî l' boû, pus deure li coine
3. si l' diåle est pus malén k' lu, c' est k' il est pus vî

Parintaedje

• viyreye, viyesse, viymint
• aviyi, aviyixhaedje, aviyixhmint
• vizreye

Mots d’ aplacaedje

• pus vî (dins l’ ratourneure : «pus vî des fis», «pus viye des båsheles»
• vî scorion, viye gueuye, vî stok, vî stoumak, vî strouk, vî nuk : atôtcha po on bon soçon. F. vieille branche.
• vî trigu, vî chnok, vî paltot >> vî paltot : fotant lomaedje d' onk k' est vî. Pôve vî franc ! bénvite, ti n' serès k' on trigu; t' esteus l' cou d' tchåsse des vîs paltots (R.T. Ster). El rindez-vos des vîs paltots, c’ est bén li meyeuse des dicåces (J. Boulard). I hagne et pite et raetche al gueuye Di nos vîs paltots (L. Mahin). F. vieux chnoque, ancêtre.
• vî djonne ome, viye djonne feye
• Vî-keute, Vî-tins
• vîs djoûs les vîs djoûs (d' ene djin): si viyesse. Il a ratchté l' måjhone po-z î vni passer ses vîs djoûs. F. vieillesse, retraite.
• vî papî, Vîs-papîs
• vî vî mot

Omofoneye possibe

• /viː/
  • veye 1 (vicaedje, vicåreye)
  • veye 2 (viyaedje, purade dins les nos d' plaeces)

Ortografeyes

Divant 1900 :

• viè : S2

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• vi : C65

E rfondou walon :

• vî : R11 ^(lére), R13

Li mot n’ est nén dins :

Si vos irîz rnaxhî dins des ôtes motîs, et trover l’ mot « vî », riherez ciddé li scrijha do mot ki vos î avoz trové, et l’ rahouca do motî el djivêye.

Ratournaedjes

± arivé al fén di s' veye, po ene omrinne djin, biesse, plante

• Arabe marokin : charf = شارف; kbir = كبير = كْبير
• Almand : alt ^(de)
• Inglès : old ^(en)
• Espagnol : viejo ^(es)
• Francès : vieux ^(fr), âgé ^(fr)
• Itålyin : vecchio ^(it)
• Neyerlandès : oud ^(nl)
• Portuguès : velho ^(pt)