Aller au contenu

saedje

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye 1

[candjî]

S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « saedje », el pout stitchî vaici.

Prononçaedje

[candjî]

Addjectif

[candjî]
singulî pluriyal
omrin saedje saedjes
femrin padrî saedje saedjes
femrin padvant saedje saedjès

saedje come addjectif djondrece, metou purade divant l' no

  1. ki schoûte bén, tot djåzant d’ èn efant ; ki n’ fwait pont d’ biestreye avou les valets, tot cåzant d’ ene djonne feye.
  2. ki tuze bén, a môde d’ on filozofe, tot cåzant d’ ene grande djin.
    • Si vos estoz saedje et bén avizé, èn dalez nén. Motî do Coûtchant walon (fråze rifondowe).
    • Est ç’ bén saedje di dner l’ veye a èn efant pol mete å djoû dins nosse monde, dins nos traeyins, dins nos gueres ? Michel Robert (fråze rifondowe).
  3. malén, sûti.
Notule d’ uzaedje
[candjî]

On mete pacô l’ addjectif padrî, çou ki mostere bén k’ il est adon rsintou come on calcaedje do francès.

Ratourneures
[candjî]
  1. saedje come ene andje, come ene imådje : foirt saedje.
  2. on n’ pout nén dire ki vos estoz saedje, oubén, el fåt dire rade : dijhêye po èn arnåjhe efant.
  3. on est saedje ki cwand on rvént di scole : djeu d’ mot avou « saedje » dins l’ sinse di « djinti» , po les efants esse vayants après les scoles.
Parintaedje
[candjî]
Mots d’ aplacaedje
[candjî]
Mots vijhéns
[candjî]

(ki tuze bén)

(malén, sûti)

Sinonimeye
[candjî]
Ortografeyes
[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : C9, C105, E2, E170, S0, S25, S40, O5
Sipårdaedje do mot
[candjî]

Li prumî sinse di « saedje » (vayant, binamé) n’ esteut nén eployî sol Payis d’ Lidje. Dandjreus pask’ il esteut rsintou come francès, et ki l’ sinonime « binamé » esteut foû corant. Minme sitouwåcion el Basse Årdene avou « vayant ».

Li troejhinme sinse a egzisté a Lidje e 19inme sieke. On l’ trouve divins l’ Motî Forir, mins il esteut rsintou come on vî mot e 20inme sieke[1]. Çouci, motoit paski l’ disfondowe « sèdje » est omonime di « setch », avou les marixhaedjes possibes.

Sol walon do Coûtchant, l’ erîlêye disfondowe « sâdje » s’ a spårdou pus åjheymint, et wangnî l’ walon do Mitan.

Ratournaedjes
[candjî]
ki schoûte bén
ki tuze bén
malén, sûti

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
saedje saedjes

saedje omrin

  1. djin foirt avizante, ki tuze lon.
    • On bea monsieu dins ene longue cote avou ene air di saedje s’ a ashid a costé d’ ene dame k’ aveut sacwants markes di coleur dissu s’ vizaedje. Yves Paquet (fråze rifondowe).
  2. (vî mot) sûteye sacwè.
    • Nos n’ avans fwait k’ saedje. — Vî tecse walon di 1634 ramexhné pa J. Haust (sourdant a recråxhî) (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]
  1. fé saedje (a ene sakî) : lyi fé sawè, el racsegnî.
  2. troclet d’ saedjes : sacwants djins, foirt sûti, tchoezis po vudî d’ ene sitouwåcion avou bråmint des rujhes.
Ratournaedjes
[candjî]
djin foirt avizante, ki tuze lon
sûteye sacwè
fé saedje (a ene sakî)
troclet d’ saedjes
  • Francès : comité de sages

Etimolodjeye 2

[candjî]

Tayon-bodje latén « salvia » (minme sinse) (yebe madjike, po divni saedje, sûti).

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
saedje saedjes

saedje omrin et femrin

  1. (plante) yebe ås maladeyes et yerbêye, ahivêye dins les cortis, ki l’ sincieus no, c’ est : Salvia officinalis
  2. tchene di deujhinme cwålité, po fé les saetchs[2].
Ratourneures
[candjî]
  • franc saedje u franke saedje : saedje, po fé l’ diferince avou l’ saedje des bwès et l’ saedje des tchamps. F. "sauge officinale".
  • aiwe di saedje, té d’ saedje u tijene de saedje : saedje metowe a boure dins d’ l’ aiwe. F. "tisane, infusion de sauge".
  • on paket d’ saedje : ene bohêye di saedje loyeye avou on fi. F. "bouquet de sauge".
  • Li ci k’ a del saedje e s’ corti ni pout mori : spot ki mostere tos les bénfwaits del plante.
Mots d’ aplacaedje
[candjî]
Ortografeyes
[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]
ki l’ sincieus no, c’ est : Salvia officinalis
tchene di deujhinme cwålité, po fé les saetchs
  • Francès : mauvais chanvre

Omofoneye possibe

[candjî]
  • saetch (satch & sètch si prononcèt come sadje & sadje)
  • saetchî (dji satche & dji sètche si prononcèt come sadje & sadje)
  • setch (si prononce come sèdje)

Pî-notes

[candjî]
  1. Loukîz l’  Motî Haust : 2. sèdje (arch.).
  2. Dins l’ Motî Pirsoul.