xherbiner
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje vî francike * « skrepan » (greter, screper), avou vuzlaedje p<b ey, avou rbetchfessaedje do R ey avou l’ dobe cawete « -iner » des viebes; mot cité dins l’ FEW 134 a.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /hɛʀ.bi.ˈne/ /ʃɛʀ.bi.ˈne/ /ʃɛʀ.bi.ˈnɛ/ /t͡ʃɛʀ.pi.ˈne/ /kɛʀ.pi.ˈne/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʃɛʀ.bi.ˈne/
- Ricepeures : xher·bi·ner
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | xherbene |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | xherbinez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | xherbinans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | xherbinnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | xherbinrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | xherbinéve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | xherbene |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | xherbiné |
Ôtes codjowaedjes | come copiner |
xherbiner
- (v. sins coplemint) (mot d’ zolodjeye) greter al tere (tot djåzant d' ene biesse).
- Li poye xherbene dins l’ansinî.
- Les poyes xherbinèt dins l' tere — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- I xherbinèt a s' distchåssî les doets.
- Nosse tchivå a l' tins lon; waite coume i xherbene — Motî Haust-Goffinet d' après l' Tchestea (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Li vatche est assawêye : ele xherbene po-z aler pus lon — Motî Haust-Goffinet d' après l' Tchestea (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Li torea cmince a s' côrcyî: i xherbene — Motî Haust-Goffinet d' après l' Tchestea (fråze rifondowe et rarindjeye).
- (v. sins coplemint) råyî del yebe, des plantes avou ses mwins.
- Louke come i xherbene ås cécoreyes !
- (v. sins coplemint) tchipoter a tot, naxhî pattavå.
- Cwè çki t' xherbenes la ?
- Gn av on tchén ki xherbinéve vaila.
- I vént xherbiner dins mes afwaires — Motlî Pierret so les måjhons a Longuiè (fråze rifondowe).
- Mi, dji voyaedje dins tot l' payis
Et dj' xherbene dins tos les cortis (dit-st ele li gréve al cavale) — Pierre Otjacques (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) bodjî toltins
- Arestêye di xherbiner !
- (v. sins coplemint) bouter foirt.
- I pout bén xherbiner s' i vout aveur tot fwait.
- I xherbene tant k' i pout po-z awè fwait dvant k' i n' plouye — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- I fåt bén xherbiner po viker — Motlî Pierret so les måjhons a Longuiè (fråze rifondowe).
- Les mwaisses s' amuzént a Brussele et les mandayes xherbinént dins les beurs, les fosses et les cårires — Lucyin Mahin.
- I fåt bén xherbiner po ramasser kékes aidants — Esther Baiwir, ALW 17 sol vicaedje sociå (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) passer s' tins a rén.
- (v. sins coplemint) apicî d' å lon avou on crotchet.
- Li clicotî xherbene dins ses lokes — Charles Grandgagnage, Dictionnaire étymologique de la langue wallonne (fråze rifondowe et rarindjeye).
- (viebe å coplemint) pesteler ene dinrêye.
- Vla on grin k' est tot xherbiné.
- (viebe å coplemint) haper ene sacwè a (ene djin); emantchî (ene sakî).
- Dji m' a leyî xherbiner di ç' pindârd la — Motî Forir (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) discramyî del linne.
- On plouze li linne, ça vout dire : on l' xherbene, on l' disnuke — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî]Mots vijhéns
[candjî]- harbouyî
- hårpiyî
- (passer s' tins a rén): balziner, holer.
- (bouter fer): greter
- (råyî avou ses mwins): xherper
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî] haper ene sacwè a ene djin ; emantchî ene sakî
Sourdants
[candjî]Li disfondowe "kerpiner", c' est dandjreus on picårdijha, noté pa Grandgagnage ("fouiller avec un crochet comme font les chiffonniers"), et rcopyî onk après l' ôte pa Forir, Haust et Stasse. I n' est rprins pa nou diccionaire "indepindant" do payis d' Lidje (E34, E167, E200, E212, E213). Mins, a cåze di cisse fôme la "kerpiner", l' etimolodjeye fourit foirt dispitêye. Loukîz:
- S105 p. 274-275 (1972);
- G205 p. 25, pî-note 11 (1991);
- S0 a «cherbiner» (1995);
- G217 p. 151, pî-note 11 (2011);
- bate di dvizes sol Wiccionaire (2020).