Aller au contenu

fini

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Bodje « fin- » ‎(« fén »), avou l’ cawete « -i ».

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) fini / finixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) finixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) finixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) finixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) finirè / finixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) finixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) finixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av) fini
Ôtes codjowaedjes sipepieus tåvlea

fini

  1. (v. sins coplemint) ariver a s’ fén.
    • Li fime finixh a 10 eures.
    • Il est tins k’ ça finixhe; on va divni roed sot. Louis Sohy (fråze rifondowe).
  2. (v. sins coplemint) disparexhe.
    • Dji n' voe pus tere ni cir.
      Doûdièw ! Ki va dj' divni ?
      Dj' a mes ouys plins d' poûssire ;
      Li monde va t i fini ? Jean-Joseph Dehin, "L' orèdje" (1848) (fråze rifondowe).
  3. (viebe å coplemint) ariver å coron di.
    • Cwand åroz fini vosse live ?
    • N' av nén fini vos cozaedjes, vos ? Joseph Mignolet, "Milionêre !" (1934), p.46 (fråze rifondowe).
    • Il a fini s’ cårire come contrumwaisse etur les moules et les tchvolets. Lucien Somme (fråze rifondowe).
  4. ((v. å nén dit coplemint)) ariver å coron d’ l’ ovraedje.
    • On n’ a måy fini dvant 9 eures al nute.

Ratourneures

[candjî]
  1. po fini, po tot fini
  2. fini pa
    • A foice d’ aveur tote el djournêye el sint-bon do tchocolåt dins s’ nez, ça finit pa shonner mwais. Christian Quinet (fråze rifondowe).
  3. fini di
  4. n’ è nén fini, endè nén fini
  5. a n’ nén fini : ki n’ finixh måy.
    • Cori dins les ovraedjes ki n’ è finixhèt nén… Richard Joelants (fråze rifondowe).
  6. c' est fini di : mosteure k' on vout tchôkî ene sacwè evoye
    • C’èst fini dè vî tchinne ! Tot-z-oyant hil’ter l’ôr,
      l’ome a roûvî s’ bêté, qui sès tåyes ont k’nohou ;
      il a roûvî s’ vîyèsse, qui s’ pére a rèspècté
      Henri Simon, Li mwért di l'åbe.

Parintaedje

[candjî]

Sinonimeye

[candjî]

Contråve

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
v.s.c. ariver a s’ fén
v.c. ariver å coron di
c' est fini di

Pårticipe erirece

[candjî]

fini omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "fini".
    • Il a fini s’ cårire come contrumwaisse etur les moules et les tchvolets. Lucien Somme (fråze rifondowe).
    • On n’ a måy fini dvant 9 eures al nute.

Codjowas

[candjî]
Dobès rfondowes
fini finixh

fini

  1. indicatif prezintrece, prumire djin do singulî, do viebe « fini ».
    • Dji fini mi ovraedje pu dji vén djouwer avou vos.
  2. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « fini »
    • Fini todi t’ pådje, pu dj’ el ricoridjrè.

Addjectif

[candjî]
singulî pluriyal
omrin fini finis
femrin padrî fineye fineyes
femrin padvant fineye fineyès

fini omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. tot fwait.
    • Fineye li dicåce pol craxhåd : li touweu aléve passer dmwin. Rodolphe Dedoyard (fråze rifondowe).
    • Li scole fineye, dj’ esteu acostumé a ndaler berlôder åd dilong d’ Sambe José Schoovaerts (fråze rifondowe).
    • Leu tchanson fineye, les cawyasses si metnut el tiesse d’ emantchî ene coûsse ås toreas. Les crwès dins les bruwères (fråze rifondowe).
    • I fåt k’ on decore li minisse des travos finis d’ ene bele medaye di cur gårneye d’ ene tiesse di coshet d’ Pîtrin. Charles Massaux (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. minisse des travos finis

Sinonimeye

[candjî]

Ratournaedjes

[candjî]
tot fwait

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
fini finis

fini omrin

  1. (mot des årts) pice téne k' ele est al fén di l' ovraedje
    • I polixha s’ grand front a tos ptits côp d’ burin :
      On-z î rtrouve co l’ fini do sculteu sovrin
      Et lyi creya des tchveas blonds come l’ avoenne k’ on soye ;
      Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "L’crèyåcion d’Eve", tome 43, p. 140 (fråze rifondowe).

Ratournaedjes

[candjî]
fini

Pårticipe erirece

[candjî]
singulî pluriyal
omrin fini finis
femrin finie finies

fini omrin

  1. fini, fwait, tot fwait.
    • J’ai fini mon travail.
      Dj’ a fini mi ovraedje ; dj’ a tot fwait mi ovraedje ; dj’ a fwait ; dj’ a tot fwait.
    • Il n’ a pas fini son repas.
      I n’ a nén fini si eurêye ; i n’ a nén tot magnî si eurêye.