hossî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje * « hottisô » adon parint avou l' neyerlandès «hotsen», «hutsen» et l' francès «hocher», «hochet»; çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /hɔ.siː/ /hɔ.se/ /hɔ.sɛ/ /ɔ.siː/ /ɔ.si/ /ɔ.se/ /ɔ.sɛ/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /hɔ.siː/
• Ricepeures : hos·sî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	hosse
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	hossîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	hossans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	hosnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	hosrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	hossive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	hosse
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	hossî
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

hossî

1. (v. sins coplemint) bodjî d' on costé et d' l' ôte.
   • Dj' a on dint ki hosse.
2. (v. sins coplemint) (po ene usteye avou on mantche) bodjî ey esse presse a s' dismantchî.
   • Si tiesse hossive so s’ pôve sicrene. — Martin Lejeune, “Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.186, « Lu cane d’a grand-pêre» (fråze rifondowe).
3. (v. sins coplemint) (imådjreçmint) esse presse a mori.
4. (v. sins coplemint) bouter (ovrer), puvite dins des fråzes di noyaedje.
   • On a bråmint des djins toumetnant ki divnèt vayants cwand s' adjixh di s' diner do plaijhi; pol resse vos n' les såriz fé hossî. — René Painblanc.

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

II. [v.c.]

1. bercî (berlondjî douçmint).
   • Alez hossî vosse pitite sour.
   • Nos n'avans nén maryî totes les cenes ki ns avans hossî.
   • Vî walon, hossîz mes orayes disk' å dierin djoû di m' veye — Nicolas Defrecheux (fråze rifondowe)..
   • A poenne ashiowe, li grand-mere s’ essoctêye,
     L’ vint hosse li crole moussant foû di s’ madou— Martin Lejeune, "L’orake dèl magriyète" (fråze rifondowe).
   • C' est vos ki hosse e mi åme li tchanson del Hesbaye
     Ki s' sitåre lumcinante so nos beas prés floris,
     Nos dveres et nos cortis— Louis Lagauche, "L' inmant", Tchanson po l’ Mouhagne, (1947), p. 141 (fråze rifondowe).
   • Coûtchî so m' vinte, a l' ombe d' ene melêye, dji leye hossî m' sondje. — Marcel Hicter (fråze rifondowe).
   • Volà deûs grossès-eûres d’ôrlodje
     Qu’èle vis hosse so s’ brès´ tot tchantant
     Èl’ plèce qui vos dwèrmîz-st-è hotche
     Come on brave pitit coûr d’èfant.
     — Ernest Brassinne.

   F. bercer.

   hossî les orayes esse plaijhant a-z ôre, tot cåzant d' on lingaedje, d' ene muzike.

2. fé berlondjî.
   • Ni hossîz nén tant l' termosse; vos l' sipiyroz.
   • Po-z etinde leus badjawes,
     Et lzî vey hossî leus cous,
     Pus d’ on vijhén vineut a s’ finiesse. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.121, “Nos Bottresses” (fråze rifondowe).

   cwand ti l' årès, tel hosrès dijhêye a onk ki s' rafeye d' ene sacwè k' i n' a nén co. On dit ossu : "Ni vind l' oû k' est co å cou del poye."

   F. Ne te réjouis pas trop vite.

Ratourneures

1. aveur li cour ki hosse : esse presse a rnåder.
2. hossî e mantche
3. hossî s’ cawe
4. i n' hosse nén co : il est co bén po on vî ome.

Parintaedje

• hossaedje, hosseu
• hosseuse, hossåd
• kihossî
• cahossî, cahossaedje, cahossa

Sinonimeye

• (bodjî d' on costé et d' l' ôte) : berlondjî, halcoter

Ortografeyes

Divant 1900 :

• hocî : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• ossi : C1, C8, C13, C101, O81, O100
• hossè : S117
• ossî : C9, C99, O4
• hosser : S117
• hossî : E1, E34, S117
• ossè : S117
• ochî : O4
• hossi : C8, S0
• osser : S117

E rfondou walon :

• hossî : R9 ^(lére), R10 ^(lére), R11 ^(lére), R13

Li mot n’ est nén dins : C65

Ratournaedjes

bodjî d' on costé et d' l' ôte

• Francès : balancer ^(fr), bouger ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	catchî	catchîs
femrin	catcheye	catcheyes

hossî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "hossî".

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	hossî	hossîs
femrin padrî	hosseye	hosseyes
femrin padvant	hosseye	hosseyès

hossî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

1. k' est hossî.
   • I fåt briber l' crossete k' on vs dene come a ene viye biesse,
     Et kxhiyî s' some a l' ouxh avou ene pire dizo l' tiesse,
     Hossî des côps d' rahia d' ene volêye di coirbås— Joseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.43 (1929), "Li walon’rèye" (1916) (fråze rifondowe).

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• hossî : JMign

Ratournaedjes

hossî

• Francès : bercé ^(fr)