balter

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye 1

Do viebe «baler» (damer avou les pîs), avou l’ dobe cawete « -ter » des viebes

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	baltêye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	baltez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	baltans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	baltêynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	baltêyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	baltéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	baltêye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	balté
Ôtes codjowaedjes	come tchicter

balter (v. å coplemint)

1. fé aler les aiyes, po èn oujhea.
2. rire d' ene sakî tot lyi contant des prôtes.
3. aler å bal

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

I. [v.s.c.]

1. berlondjî tot doûçmint.
   • Gn a l' aiwe ki vént balter a nosse meur.
   • N a l' bouwêye ki balteye a l' coide.
   • Gn a les gordenes ki baltèt a l' finiesse.
   • Les baradas et les vantrins des feneuses baltént å vint ki s' levéve.
   • Il av' ene grosse tchinne di monte ki lyi baltêye so li stoumak.
   • L' åcolete fijheut balter l' grosse clotche.
   • Il endala tot fjhant balter ses bresses.
2. cavoler (tot cåzant d' oujheas, di påwions, evnd.).
   • Les påwions vnèt balter åtoû des fleurs.
3. (imådjreçmint)cåzer po rire, po fé assoti ene sakî.
   • I baltêye tofer avou les båsheles.
   • Tot l' monde ratindeut l' grand moumint k' on-z aléve dischovri l' monumint da tchantchès, et les Lidjwès avént bon do balter. — Émile Sullon (fråze rifondowe).
4. minti po-z emantchî ene sakî.

II. [v.c.]

1. (mot d' djårdinî) baler tot doûçmint (l' tere).
2. fé berlondjî (ene sacwè).
   • Schoûtez li froufrou soyleus des grandès båbes des oidjes, la ki l' vint les baltêye en ene andoûleuse valse. — Léon Bukens (fråze rifondowe).
3. (imådjreçmint)fé aler, fé assoti (ene sakî), si fote djintimint d' lu.
   • Çou k' il a dit, c' est po t' balter.
   • Si plaijhi, c' est do balter les djonnès feyes.
   • Ni t' måvlêye nén, hê, c' esteut po t' balter.
   • Lu, s' maryî ? i m' vou balter, surmint !
   • Po balter ene sakî ki dit k' i va mori, on lyi dit: "C' est del mwaijhe grinne; ça vike lonmint".
   • Ele raconta des fåves et balta l' ome, fijhant les cwanses di s' måvler la k' il aveut rviersé s' vere. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
4. djonde, minti a.
   • I nos a balté, i n' fåt nén croere tot çk' i dit.
   • Mi galant n' vénrè nén ouy, i m' a seur balté.
   • N' asprouvez nén di m' balter, savoz !
   • Il a pinsé di m' vini balter, mins ça n' a nén prin.
   • Vosse feme, nel pôreu dj' nén prinde a saye ?:: Vos m' baltez; vos l' avoz dedja yeu Modele:EPet (E. Petithan).

Ratourneures

1. fé balter ses aiyes : les rmouwer po voler.
   • L' ålowete fwait balter ses aiyes.
   • Li biesse a Bon Diu fwait balter ses aiyes et ele s' abat sol rôze tote rôze do corti da Rôza (L. Chastelet).

   F. battre (des ailes).

Parintaedje

• balteu, baltaedje, baltant, balta, baltreye
• baltrijhe
• baler, balaedje

Sinonimeye

• barloker, halcoter
• cayter, fé ene fårce, fårcer
• emantchî, couyoner.

Ortografeyes

Divant 1900 :

• baltez : E212
• balté : E177a

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• baletè : C1, C13
• balter : C9, E34, S0
• bal'ter : E1, E21, O0, O4
• baleter : E1, O2

E rfondou walon :

• balter : R9 ^(lére), R10 ^(lére), R13

Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :

• balter : 15159

Ratournaedjes

• F. onduler, ondoyer, flotter, se balancer, clapoter, bringuebaler, osciller, ballotter, flotter.
• F. voltiger, voleter, papillonner.
• F. plaisanter.
• F. tricher, ruser.
• F. taquiner, plaisanter, blaguer, agacer, badiner, se moquer de, persifler.
• F. mentir, duper, berner, se jouer de.

Etimolodjeye 2

Bodje «bale» (rond cur) avou l’ dobe cawete « -ter » des viebes.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	baltêye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	baltez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	baltans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	baltêynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	baltêyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	baltéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	baltêye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	balté
Ôtes codjowaedjes	come tchicter

balter (v. sins coplemint)

1. (spôrt) fé des ptitès passes avou l' bale (å djeu d' bale, å fotbal, baskete, evnd), po s' afroyî, u po djouwoter et wangnî do tins.
   • Les djouweus d' bale vont balter divant d' comincî l' pårt.

Parintaedje

• baltaedje

Sinonimeye

baloter, djouwer a rinde-beles

Ratournaedjes

• fr= gagner du temps, chipoter avec la balle