Aller au contenu

côp

Èn årtike di Wiccionaire.

Walon (Rifondou)

[candjî]

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje latén « colaphus » («côp d' pougn, tchofe»), lu-minme do bodje vî grek « κόλαφος » ‎(« kólaphos ») pal voye do vî lingaedje d’ oyi (vî francès « cop » et vî francès « colp »).

Prononçaedje

[candjî]

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
côp côps

côp omrin

  1. bouxhaedje d' ene sacwè so on coir, on cayet nén vicant.
    • Il a atrapé on côp so s' tiesse.
    • Rarivé å parkigne, dj' a trové on côp sol l' ouxh do tchåfeu.
    • I n' såreut dner des côps,
      S' il est sô. — Henri Forir, Blouwett lîgeoiss, On bon pârti (traduit du français), 1843, p.29 (fråze rifondowe).
    • Ses djambes estént bounes,
      Et ses côps d’ pire bén alignîs. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.79, “Li p’tit Pît’lé” (fråze rifondowe).
  2. (imådjreçmint) acseure moråle.
    • Kinåve e-st on bråve ome ki n’ comprind nén tos les côps ki vs tapez a Louwis. — Henri Simon, « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.113 (fråze rifondowe).
  3. (pus stroetmint) (brut) brut fwait pa ç' bouxhaedje la.
    • Ça a bouxhî come on côp d' fizik.
    • Ass oyou l' côp d' tonire ?
  4. (pus stroetmint) coixheure fwaite pa ç' bouxhaedje la. F. coup, blessure.
  5. tchaeke ricminçaedje d' ene sacwè.
    On dit eto: feye. F. coup, fois.
  6. djouwaedje (a on metou djeu). F. coup.
  7. (måhonteus) cougnaedje. F. coït.

Ratourneures

[candjî]
advierbires
  1. a grands côps : foirt. F. allègrement.
  2. après côp
  3. å prumî côp d’ ouy
  4. a tot côp bon
  5. ç’ côp la
    • Mins ç’ côp la, Diu do Diu ! Cwand dj’ m’ aprepia do lét
      Ki nos prindîs l’ cadåve, k’ esteut si froed, si setche,
      Dji manca do flåwi. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.25, “Vîx Souv’nir” (fråze rifondowe).
  6. côp so côp
  7. d’ on bea vî côp : foirt.
    • I bouxhe d' on bea vî côp.
    • Dj' a rî d' on bea vî côp.
  8. d’ on plin côp
  9. di ç’ côp cial
  10. do prumî côp
    • Dj' a veyou çoula do prumî côp. — Motî Forir (fråze rifondowe).
  11. e côps pareys : a ces moumints la.
    • C' esteut on toû da Gustene, li Crawieuse Agaesse come on l' louméve e côps parey — Joseph Calozet (fråze rifondowe). F. en pareil cas.
  12. l’ côp ki vént : li côp ki shût
    • Li londmwin, i dene deus biyets å patron tot li djhant : "Purdoz sogne di lu. Et s' i gn a nén po fé avou ça, dji payrè l' restant cwand dji rpasrè l' côp ki vént — André Henin (fråze rifondowe).
  13. on bea côp : on bea djoû. F. une fois, un beau jour.
  14. on bea vî côp.
    • Li sicretaire a fwait saveur ås Contribucions ki Victor s' aveut agrandi: i lyi ont rmonté ses taeyes on bea vî côp — Auguste Laloux (fråze rifondowe).
    F. franchement, nettement.
  15. po ç’ côp la.
  16. sol côp u : sol côp so l’ eure : do côp.
  17. sol côp d’ meynute
  18. tos côps
  19. tos côps bons
dijhêyes
  1. i n’ fåt k' on côp : dijhêye po sohaitî ene sacwè ki shonne impossibe. F. il suffirait d'une fois.
  2. c’ est co on bea côp dé on laid : on-z a yeu on côp, mins k’ åreut polou esse bråmint pus pire. F. ça aurait pus être plus grave.
  3. c’ e-st on côp di spêye e l’ aiwe
  4. c’ est on troejhinme côp k’ on voet les mwaisses : dijhêye divant di fé ene troejhinme saye. F. la troisième fois sera la bonne.
  5. deus côps n’ si batèt nén : dijhêye cwand on racmince ene sacwè.
  6. gn aveut on côp : dijhêye po cmincî ene fåve. F. il était une fois.
  7. si on pôreut rawè s’ côp d’ cayô ! : si on pôreut ricmincî çou k' on-z a fwait. F. si c’était à refaire…
divancetires
  1. a côps di
  2. sol côp di
spots
  1. c’ est l’ prumî côp ki bouxhe : çou ki s’ decide li prumî côp va moenner l’ cayet lontins.
  2. les mwais côps tcheyèt sovint so ene mwaijhe biesse : Les djins ki sont metchants, c' est zels k' il lsi arive corade des måleurs.
  3. on n’ sait wice ki l’ Diåle firt ses côps
vierbires
  1. abate deus djaeyes d’ on côp d’ warokea
  2. aveur ostant d’ côps d’ bon : poleur co djouwer ostant d' côps.
  3. boere a ptits côps
  4. bouxhî come on côp d’ fizik, bouxhî come on côp d' tonoere : bouxhî foirt.
  5. côper foû
  6. esse ås cwate cinte côps : transi, esse tot en afwaire. F. être inquiet.
  7. fé côp po côp
  8. fé s’ côp : båjhî ene comere. F. tirer son coup
  9. î rwaitî a deus côps : si dimefiyî. F. être prudent.
  10. manker s’ côp
  11. passer l’ côp
  12. taper l’ côp foû
  13. tini côp
  14. valeur li côp
  15. vey li côp d’ tins : vey çou ki va s' passer djusse après. F. prévoir.
    • Dji va rivni sol côp et dji n' vous vey cial ki des vigreus vizaedjes (M. Peclers).
    On dit eto: sol pî sol tchamp. F. tout de suite, à l' instant même.

Parintaedje

[candjî]

(minme sourdant etimolodjike)

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Divant 1900 :
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :

Ratournaedjes

[candjî]
bouxhaedje
brut d' on bouxhaedje
tchaeke ricminçaedje d' ene sacwè
l' côp ki vént
Prin del pådje «https://wa.wiktionary.org/w/index.php?title=côp&oldid=417931»