côp

Walon (Rifondou)[candjî]

Etimolodjeye[candjî]

Tayon-bodje latén « colaphus » («côp d' pougn, tchofe»), lu-minme do bodje vî grek « κόλαφος » ‎(« kólaphos ») pal voye do vî lingaedje d’ oyi (vî francès « cop » et vî francès « colp »).

Prononçaedje[candjî]

AFE :
- diferins prononçaedjes : /kõ/ /koː/ /kɔ̃/ /kuː/ /ku/ (betchfessî ô)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /kõ/ ^{aschoûtez lu}
Ricepeures : nén rcepåve

Sustantif[candjî]

singulî	pluriyal
côp	côps

côp omrin

bouxhaedje d' ene sacwè so on coir, on cayet nén vicant.
- Il a atrapé on côp so s' tiesse.
- Rarivé å parkigne, dj' a trové on côp sol l' ouxh do tchåfeu.
(pus stroetmint) (brut) brut fwait pa ç' bouxhaedje la.
- Ça a bouxhî come on côp d' fizik.
- Ass oyou l' côp d' tonire ?
(pus stroetmint) coixheure fwaite pa ç' bouxhaedje la. F. coup, blessure.
tchaeke ricminçaedje d' ene sacwè.
On dit eto: feye. F. coup, fois.
djouwaedje (a on metou djeu). F. coup.
(måhonteus) cougnaedje. F. coït.

Ratourneures[candjî]

a grands côps : foirt. F. allègrement.
après côp
d' on bea vî côp : foirt.
- I bouxhe d' on bea vî côp.
- Dj' a rî d' on bea vî côp.
- Li sicretaire a fwait saveur ås Contribucions ki Victor s' aveut agrandi: i lyi ont rmonté ses taeyes on bea vî côp — Auguste Laloux (fråze rifondowe).
F. franchement, nettement.
vey li côp d' tins : vey çou ki va s' passer djusse après. F. prévoir.
taper l' côp foû
abate deus djaeyes d' on côp d' warokea :
sol côp d' deus eures : a pô près a deus eures.
sol côp; u : sol côp so l' eure : do côp.
- Dji va rivni sol côp et dji n' vous vey cial ki des vigreus vizaedjes (M. Peclers).
On dit eto: sol pî sol tchamp. F. tout de suite, à l' instant même.
passer l' côp
bouxhî come on côp d’ fizik, come on côp d' tonoere : bouxhî foirt.
esse ås cwate cinte côps : transi, esse tot en afwaire. F. être inquiet.
Les mwais côps tcheyèt sovint so ene mwaijhe biesse : Les djins ki sont metchants, c' est zels k' il lsi arive corade des måleurs.
C’ est co on bea côp dé on laid : on-z a yeu on côp, mins k’ åreut polou esse bråmint pus pire. F. ça aurait pus être plus grave.
on bea côp : on bea djoû. F. une fois, un beau jour.
gn aveut on côp... : dijhêye po cmincî ene fåve. F. il était une fois.
i n' fåt k' on côp : dijhêye po sohaitî ene sacwè ki shonne impossibe. F. il suffirait d'une fois.
î rwaitî a deus côps : si dimefiyî. F. être prudent.
e côps pareys : a ces moumints la.
- C' esteut on toû da Gustene, li Crawieuse Agaesse come on l' louméve e côps parey — Joseph Calozet (fråze rifondowe). F. en pareil cas.
C’ est l’ prumî côp ki bouxhe : çou ki s’ decide li prumî côp va moenner l’ cayet lontins.
c’ est on troejhinme côp k’ on voet les mwaisses : dijhêye divant di fé ene troejhinme saye. F. la troisième fois sera la bonne.
Deus côps n' si batèt nén : dijhêye cwand on racmince ene sacwè.
aveur ostant d' côps d' bon : poleur co djouwer ostant d' côps.
li côp ki pete; : u
li côp ki pete et ki n’ crake nén ; : u
li côp ås djaeyes :
1. (mot d’ cwårdjeu) dijhêye cwand on va djouwer ene cwåte ki va decider do wangnant do djeu. F. coup décisif.
2. idêye ki schove les ôtes evoye. F. argument décisif.
si on pôreut rawè s' côp d' cayô ! : si on pôreut ricmincî çou k' on-z a fwait. F. si c’était à refaire…
fé s' côp : båjhî ene comere. F. tirer son coup
pitit côp u : côp al pixhote : cougnaedje å matén (cwand on-z a håsse di pixhî).
- On côp al pixhote, ça n' rind nén grosse (ramexhné pa O. Colson). F. coït matinal.
côp d' linwe : laide parole conte ene sakî
tos côps : (Lîdje) tofer, todi.
- Tos côps l' ouy clawé so s' ridant
  Rascodant ses ledjirès wangnes
  Sins måy sondjî a fé ene sipågne
  — Ep. Martial, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, ‘’Li savtî des recoletes’’, 69-73 (fråze rifondowe).
l' côp ki vént : li côp ki shût
- Li londmwin, i dene deus biyets å patron tot li djhant : "Purdoz sogne di lu. Et s' i gn a nén po fé avou ça, dji payrè l' restant cwand dji rpasrè l' côp ki vént — André Henin (fråze rifondowe).