dire
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « dicere » (« dīcere ») (minme sinse).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /diːʀ/ /dɛʀ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /diːʀ/
- Ricepeures : nén rcepåve
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | di |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | dijhoz / djhoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | dijhans / djhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | diynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | dirè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | dijheu / djheu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | dijhe / deye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | dit |
dire (viebe å coplemint)
- fé rexhe di s' boke (des mots, des fråzes).
- Les strons sont edjalés, dowô, Batisse Vicantisse !:: Cwè çk' i dit ?:: I vs sohaite li boune anêye, ô, Batisse.:: Et vos pareymint, da, Lucyin.
- (pus stroetmint) raconter.
- C’ e-st a lu k’ ele dijheut ses poennes,
Ses djoyes, ses sondjes, ses anoymints ;
Cwand s’ cour touméve el languidône,
La k’ ele trovéve l’ ecoraedjmint. — Martin Lejeune, “Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.184, « Lu lîve du mèsse dèl grand-mêre » (fråze rifondowe).
- C’ e-st a lu k’ ele dijheut ses poennes,
- mostrer ene djin, ene sacwè come estant ahesseye d' ene metowe cwålité.
- Leye k' on direut al veye ene djin si binamêye !— André Delchef, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «Li galant de l'siervante», p.6 (fråze rifondowe).
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») (cåzu todi dvins ene kesse) pinser, tuzer.
- Ki djhoz vs di ci djonne ome la ?
N' a t i nén on bea viyair ? — HFbl, Li kuré d'sain viçain, 1843 (fråze rifondowe).
- Ki djhoz vs di ci djonne ome la ?
- (v. sins coplemint) (å condicioneu) shonner.
- Vos dirîz vey ki l' målaweure,
A dislaxhî ene hiede di displis. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li martchand d'posteûres", p.52 (fråze rifondowe).
- Vos dirîz vey ki l' målaweure,
- (avou l' aloyrece « ki » et l' suddjonctif) dimander ki.
- « Et, tot priyant, nos dirans k' ele
Nos dene, po m' mame, beacôp d' årdjint. » — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li Saint Nicoleie", p.27-28 (fråze rifondowe).
- « Et, tot priyant, nos dirans k' ele
- (viebe å prono) : Loukîz a : « si dire ».
Ratourneures
[candjî]- c’ est bén l’ cas del dire
- c’ e-st a dire ki
- dijhoz vs.
- Li bataye est pierdowe, dijhoz vs, tot est pierdou ! — Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.25 (fråze rifondowe).
- C’ e-st a dire ki les longuès amours ni cwerèt måy rén d’ bon. — Henri Simon, « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.131 (fråze rifondowe).
- dis dj’
- dji di ça et dji n’ di rén
- et ç’ est nén pô dire
- ki ci n’ est nén di dire : ki n' est nén possibe di dire.
- Il esteut dvins ene colere ki ci n’ est nén di dire ! — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.27 (fråze rifondowe).
- MÅRTIN. (tot paf) - Iy !... c' est Djôzef et Houbert !...(Alans sor zels :) Ki dj' so binåjhe di vs vey !
ROUMA. - Bén vraiy ? …
MÅRTIN. - Si binåjhe ki ç' n' est nén do dire … ashidoz vs … ashidoz vs … — Joseph Mignolet, "Milionêre !" (1934), p.21 (fråze rifondowe).
- ni rén dire
Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]moti (purade dins des fråzes di noyaedje)
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]fé rexhe ene parole
mostrer ene djin, ene sacwè come estant ahesseye d' ene metowe cwålité
- Francès : considérer (fr), qualifier (fr)
ki ci n' est nén di dire
- Francès : indicible (fr), inexprimable (fr)
Prononçaedje
[candjî]- AFE : /diʁ/
Viebe
[candjî]dire (viebe å coplemint)
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Mots ki s' prononcèt parey cåzu totavå
- Mots do walon d' on seu pî
- Viebes do walon
- Viebes do walon pår disrîlés
- Viebes å prono do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots do francès
- Francès
- Viebes do francès
- Mots do francès scrîts come e walon mins prononcîs diferinnmint