pinde

Walon (Rifondou)[candjî]

marcote ki pind å meur

Etimolodjeye[candjî]

Tayon-bodje latén « pendere » (pinde, esse pindou); çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -de » des viebes.

Prononçaedje[candjî]

AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pɛ̃t/ (minme prononçaedje pattavå)
Ricepeures : nén rcepåve

Viebe[candjî]

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	pind
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	pindoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	pindans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	pindnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	pindrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	pindeu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	pinde
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	pindou
Ôtes codjowaedjes	come ratinde

pinde

(viebe å coplemint) ataetchî å hôt (ene sacwè, ene sakî) pa s' pårteye dizeutrinne, et kel pårteye dizotrinne dimeure e l' air.
- pinde li drapea. = Fé monter on drapea sol mastea.
- pinde èn ouxh. = Mete l' ouxh so ses gonds.
- pinde (li) crama. = Fé ene fiesse pask' on vént dmorer dins ene novele måjhon.
- pinde li houpea; ou pinde li pekea; ou pinde li peton. = Drovi on novea cåbaret (on pindeut ene coxhe ådzeu di l' intrêye des cåbarets).
- pinde el gueye. = Rataker les cis k' on wangnî ene pårteye ås gueyes.
- pinde l’ aiye. = Esse foirt malåde, coixhî.
(viebe å coplemint) ataetchî ene sakî avou ene coide passêye åtoû di s' hatrea pol sitronner moirt.
- Va s' ti fé pinde! = Vaz è å diåle! vaz-è al djote.
- I n' våt nén l' coide po l' pinde. Ou: i n’ våt nén l' håre po l’ pinde. = C' e-st on vårén, on rénnvåt.
- Dji vou bén esse pindou si dj' vos mint. Ou: Dji vou k' on m' pinde si ç' n' est nén l' vraiy! = Dji vz el djeure, dji vz el waranti.
- Dji n' î pinséve nén dpus ki d' m' aler pinde. = Dji n' î pinséve nén du tout.
- Endè dire (ki) po pinde. = Endè dire ki do må.
- Endè fé pire ki (po) pinde. = Fé beacôp des biestreyes.
- I n’ a ki l’ pinde k’ i n’ a nén fwait. = Il end a dit bråmint do må.
(v. sins coplemint) dimorer e l' air, ataetchî pa s' pårteye dizeutrinne.
- Ça t' pind å nez! ou: I nos è pind ostant dzo l’ narene. = Çoula riskêye di t' ariver.
- Tot çki pind n' tchait nén. = Ene afwaire ki va må s' pout ramîdrer.
- pinde a l’ åwe. Esse foirt må; si dit cwand ça va toûrner må.
- Endè pind ostant k’ endè barloke. = On s' såreut ddja dire kimint çki l' afwaire va toûrner.
(v. sins coplemint) Toumer ou dischinde trop bas.
- Li cote lyi pind cåzu disca l' tere.
- Èm tchåsse pind.
(v. sins coplemint) Clintchî, esse pus bas d' on costé ki d' l' ôte.
- L' åbe pind sol voye.
- Li meur pind, i va toumer.
- Li tåve pind d’ on costé, ele n’ est nén d’ livea.
(v. sins coplemint) Esse a dischindêye.
- Li tchamp pind, ça n' serè nén åjhey d' el ritourner.
- El terén pind do costé d' Bijhe.
(v. sins coplemint) (imådjreçmint) pinde avou l' idêye di mancî.
- Et, qwand l’ måleûr mu pind d’zeû l’ tièsse,
  Come on coûtê qui n’ tint qu’ p'on dj’vè,
  El plèce du m’ plainde ou d’ fé l’ kègnèsse,
  Mi, dj'inme bin mîs d’ hufler m’ couplet
  — Martin Lejeune, On såye sès éles, 1895.
(viebe å prono) Si touwer tot s' fijhant stronner pal hatrea.
- I s' a pindou dins l' gurnî.
- Alez' vis pinde a Sint-Djîle! = Alez è å diåle.