Aller au contenu

djåzer

Èn årtike di Wiccionaire.

Walon (Rifondou)

[candjî]

Etimolodjeye

[candjî]

Nén seure. 1. Do latén causare, påzès rîles do lidjeus (come caballus --> djivå). C' est l' minme mot latén k' a dné l' walo-picård cåzer. E namurwès, li cogne åreut sitî *tchåjh-, ki n' a måy egzisté, ou k' a stî rplaeceye på mot walo-picård. 2. Mot-brut * «djaz» (brut d' cåzaedje, di tchîpaedje d' oujhea) avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes, racuzinåve avou l' francès « jaser » (canler), mins eto «gazouiller» (gruziner).

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) djåze
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) djåzez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) djåzans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) djåznut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) djåzrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) djåzéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) djåze
pårt. erirece (dj’ a, vos av) djåzé
Ôtes codjowaedjes sipepieus tåvlea

djåzer

  1. (v. sins coplemint) dire des mots dins on metou lingaedje.
    • Dj' aveu co djåzé avou lu å matén.
  2. (v. sins coplemint) dire bråmint des paroles (nén foirt impôrtantes) so waire di tins.
    • Fåt todi k' ele djåze (…) c' est ene tchafete ki passe si veye a ramter — Guy Cabay (fråze rifondowe).
  3. (v. sins coplemint) dire, pinser ene sacwè.
    • Dji va-st a ene conferince ki djåze ki l’ alcol, ci n’ est rén d’ bon. — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.42 (fråze rifondowe).
  4. (viebe å coplemint) sawè (on metou lingaedje).
    • Bén vola ! Mi shonne t i, mi, ki nos dvréns fé ene pitite foice po-z aprinde a djåzer ene ôte langue ki l’ walon. — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.6 (fråze rifondowe).
    • Come nos vîs peres, djåzans todi walon Modele:NPie
  5. (viebe å coplemint) bate ene divize dins on metou lingaedje.
    • Cwand v’néve des djins o l’ mâhon, ku ç’ fouhe dès cis do viyèdje ou dès cis d’â-d’foû, ku ç’ fouhe lu mêsse du scole, lu curé, l’ docteûr ou l’ vètèrinêre, lès martchands d’ bièsses, turtos djâzint l’ walon. — Camille Gaspard.
  6. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») fé vey ene propôzucion a l' arinné.
    • Et vos ki m’ djåze d’ aler sol fiesse,
      Po s’ aler plaire … al wåde di Diu. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « A l’ finiesse », p.97 (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. djåzer come èn årmonak
  2. djåzans d’ ôte tchoi; djåzans d' ôte tchoi, djåzans voleurs u: djåzans d' ôte tchoi, djåzans macrales: fôrmules po candjî di dvize.
  3. djåzer plat
  4. djåzer stroet <> djåzer trop long
  5. djåzer come ene agaesse
  6. djåzer d' traze et catoize
  7. kî djåze dirî mi djåze a m’ cou
  8. djåzer foû des dints.
  9. djåzer po n’ rén dire

Parintaedje

[candjî]

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

djåzofone

Sinonimeye

[candjî]

Dizotrins ots (?)

[candjî]

Rilomêye do mot

[candjî]

Li mot dins on tite di live, di gazete, di soce, di marke Djåzans walon: no d' ene gazete e walon d' après Lidje (1995-2015)

Sipårdaedje do mot

[candjî]

Basse Årdene (Bijhe), w. do Levant

Ortografeyes

[candjî]
Divant 1900 :
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :

Ratournaedjes

[candjî]
dire des paroles
Prin del pådje «https://wa.wiktionary.org/w/index.php?title=djåzer&oldid=408458»