Aller au contenu

hati

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje vî francike * « haitjan » (minme sinse), mot cité dins l’ FEW 16 126a.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) hati / hatixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) hatixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) hatixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) hatixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) hatirè / hatixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) hatixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) hatixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av) hati
Ôtes codjowaedjes come prusti

hati

  1. (viebe å coplemint) (mot d’ coujhnåjhe) cure ådfoû (ene tchå), sins ki l' ådvins soeye acsût.
  2. (viebe å coplemint) broûler ådfoû.
    • Ni lai nén hati les crompires. Motlî Lejoly d’ Ôvîfa (fråze rifondowe).
    • Dji va leyî hati l’ soper, ttaleure.
    • I rvént dé l' coir di s' feme, et-z aloumer on briket po lyi hati li plante des pîs, et les doyes, po vey s' ele vike co. Lucyin Mahin, Vera (fråze rifondowe).
  3. (viebe å coplemint) broûler totoute, distrure.
    • Li ptite boke del moxhe avou s' trompe, ses deus grands ouys ki l' blame a hati kimincèt a disparete Jean-Marie Masset.
    • A foice di m' escoler pak' i m' faleut tot cnoxhe po viker, On m' a hati l' cervea. Guy Cabay (fråze rifondowe).
    • A nozôtes di carculer l' dôzaedje des rais gama po hati les celules malådes et leyî viker les haiteyès celules metowes disconte José Schoovaerts, Lucyin Mahin, Gama-coûte.
  4. (v. sins coplemint) broûler ådfoû.
    • Li tchår a trop foirt feu; ele hatixhrè Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Såcîz l' djigot savoz Bertene ki n' hatixhe !... Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.3 (fråze rifondowe).
  5. (v. sins coplemint) (imådjreçmint) broûler divintrinnmint (awè l' foirt sintimint di).
    • Ti véns di t' dressî tot hatixhant d' firté Et tot presse a disfinde tes droets, tes libertés Isi Steinweg (fråze rifondowe).
    • -C’ est ki, dzo l’ mamé ki m’ hatixh,
      E m’ cour li veye monte a galop. Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Poqwè", tome 43, p. 140 (fråze rifondowe).

Parintaedje

[candjî]

(minme sourdant etimolodjike)

Sinonimeye

[candjî]

Mots vijhéns

[candjî]

Sipårdaedje do mot

[candjî]

w. do Levant

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : S0, S117, R13

Ratournaedjes

[candjî]
broûler ådfoû mins nén ådvins (del tchå)
broûler Loukîz a : broûler
broûler divintrinnmint

Pårticipe erirece

[candjî]

hati omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "hati".
    • Li ptite boke del moxhe avou s' trompe, ses deus grands ouys ki l' blame a hati kimincèt a disparete Jean-Marie Masset.
    • A foice di m' escoler pak' i m' faleut tot cnoxhe po viker, On m' a hati l' cervea. Guy Cabay (fråze rifondowe).

Codjowas

[candjî]
Dobès rfondowes
hati hatixh
Do viebe «hati»
  1. indicatif prezintrece, prumire djin do singulî
  2. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece

Addjectif

[candjî]
singulî pluriyal
omrin hati hatis
femrin padrî hateye hateyes
femrin padvant hateye hateyès

hati omrin

  1. broûlé ådzeu.
  2. (coleur) rosse (di coleur).

Ratournaedjes

[candjî]
broûlé ådzeu
rosse di coleur

Sustantif

[candjî]

hati todi singulî

  1. rosse coleur.
  2. odeur di broûlé.
    • Li måjhone ode li hati
  3. boket broûlé d' èn amagnî.

Sinonimeye

[candjî]

rossea

Ratourneures

[candjî]
  1. tirer sol hati : aveur des tchveas inte blond et rossea.

Ratournaedjes

[candjî]
rosse coleur
odeur di broûlé