hiner
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje almand «hin» (viè), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes; mot cité dins l’ FEW 16 208b.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /hine/ (minme prononçaedje pattavå)
- Ricepeures : hi·ner
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | hene |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | hinez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | hinans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | hinnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | hinrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | hinéve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | hene |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | hiné |
Ôtes codjowaedjes | come copiner |
hiner
- (viebe å coplemint) fé aler å lon, d' ene rade djesse.
- I hene des pires après mi. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- C' esteut l' galant da Dzirêye, ki Djan aveut-st on djoû prins pa l' pea des rins et hiné sol pavêye. — Marcel Hicter (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) fé aler å lon sins djåzer d' ene djin.
- Tot fjhant k’ les roukes di so les teres
S’ esprindèt come des bruzis,
Li solo hene ene blame ki va rglati
Sol schî d’ ene eraire. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Li plope », 1923, p.33 (fråze rifondowe).
- Tot fjhant k’ les roukes di so les teres
- (v. sins coplemint) fé aler å lon ene måle odeur; ; loukîz a : hinêye
- Divins les tcholeurs, les tchås hinèt. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- roter e tapant ses hantches å dfoû, aprume po ene comere; loukîz a : hiner do cou## vini avou foice et felesse disconte (ene sacwè, ene pårteye do coir).
- Li plouve lyi hene e vizaedje. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Li vint hene. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Li nivaye a hiné el bassene et fé ene consire. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- ((v. sins djin)) ploure setchmint disconte des fniesses, evnd.
- Serez li fniesse; i hene.
- ((viebe å prono) : Loukîz a : « si hiner ».) : Loukîz a : «si hiner»
Ratourneures
[candjî]- hiner å diåle : hiner evoye.
- Fåt i hiner nos biesses å diåle (paski les docteurs dijhèt k' el tchå d' bovrins a bråmint des risses) ? (foyoû d' ene soce po disfinde li tchå prodûte el Walonreye, 2010)
- hiner peye ou tiesse u: hiner peye ou croes u: hiner croes ou peye : taper ene pîce di manoye e l' air, et vey s' ele ritoumrè sol costé "peye" (avou l' chife) ou sol costé "tiesse" ou "croes" (avou l' dessén).
- Volans dj' hiner peye ou tiesse ? — Motî Forir (fråze rifondowe).
- si hiner l' tiesse å meur : tuzer et ratuzer po trover ene rexhowe, al vude, esse pår disbåtchî.
- hiner a l’ ouxh : mete a l' ouxh, tchessî ådfoû
- Taijhîz-vs! Dji n' sai nén ki m' tént, ki djel hene a l' ouxh!— Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- taper, djeter, rouwer, esnondyî, lancî
- (fé aler å lon ene måle odeur) oder, noder, flairer, sinte (mwais)
- (roter e tapant ses hantches å dfoû) : si dihantcher
- (si hiner, cori e-n ene pus grande aiwe) : egoliner, si maxhî a, si taper
Omofoneye possibe
[candjî]Loukîz a : xhiner (fé des xhinêyes, des droles di djesses del boke) ki s' prononce /ʃine/ (chiner) après Nameur Loukîz a : chiner /ʃine/ (aler ås ouxh)
Sipårdaedje do mot
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]fé aler å lon, d' ene rade djesse
hiner a l' ouxh
- Francès : mettre à la porte (fr), foutre dehors (fr)
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots walons d' etimolodjeye almande
- Mots walons d' etimolodjeye tîxhone
- Calcaedjes di l' almand
- Viebes do walon avou l' cawete -er
- Mots ki s' prononcèt parey totavå
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come copiner
- Viebes å prono do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots do grand Payis d' Lidje
- Mots ki sont dins l' motî del Hesbaye
- Mots ki l' rifondowe est dins l' motî del Hesbaye