saizi

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje tîxhon * « sazjan » (« rinde ene sakî propietaire d’ ene sacwè »), çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /sɛː.zi/ /se.zi/ /sɛː.zœ/ (betchfessî ai), (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /sɛː.zi/
Ricepeures : sai·zi

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	saizi / saizixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	saizixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	saizixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	saizixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	saizirè / saizixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	saizixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	saizixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	saizi
Ôtes codjowaedjes	come prusti

saizi (viebe å coplemint)

apicî.
comprinde.
sbarer, fé awè peu.
- To m’ as saizi, veråt !

Sinonimeye

(comprinde) : etinde

Parintaedje

saizixhant, saizixhmint, saizixheure, saizixhåve
saizene
dissaizi, rissaizi.

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

sézi : O4
sêzi : E1
saizi : C8

E rfondou walon :

saizi : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

F. saisir, agripper.
F. saisir, comprendre.
F. surprendre, effrayer.

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	ralårdji	ralårdjis
femrin	ralårdjeye	ralårdjeyes

saizi omrin

Pårticipe erirece omrin do viebe "saizi".

Codjowa

	Dobès rfondowes
saizi		saizixh

Do viebe «saizi»

indicatif prezintrece, prumire djin do singulî
kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	saizi	saizis
femrin padrî	saizeye	saizeyes
femrin padvant	saizeye	saizeyès

saizi omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

reyusse, ståmusse.
- Li medcén est tot saizi d’ vey amoussî l’ viye Djelike.
- Madame Nabolz, li djin evoyeye på Consey di l’ Urope po les arnåjhes linwistikes, a stî saizeye d’ aprinde ki l’ walon n’ esteut nén aprins e scole. — Roger Viroux (fråze rifondowe).

Sinonimeye

paf, peté, metch, pek.

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

sézi : O4
saizi, saiziye : C8
sêzi, sêzèye : E1

E rfondou walon :

saizi, saizeye : R10 ^(lére), R13

Sustantif

	singulî	pluriyal
omrin	saizi	saizis
femrin	saizeye	saizeyes

saizi omrin onk (ene) ki n’ est nén tot djusse, on pô drole, nén come èn (ene) ôte.

Ratourneures

Notru-Dame des Grands Saizis, priyîz par lu dijhêye po balter ene sakî.

Sinonimeye

bardouxhî, dimey-cougnî, dimey-doûs, ewaeré, sokea, foû-scwere ; Loukîz a : « Motyince:dimey doûs/walon »

Ratournaedjes

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

F. simple d’esprit.