poûssî
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje latén « pulsare » (minme sinse), çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | tchesse |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | tchessîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | tchessans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | tchesnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | tchesrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | tchessive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | tchesse |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | tchessî |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
poûssî
- (viebe å coplemint) voleur sipotchî (ene sakî, ene sacwè), sovint po l’ fé bodjî.
- Ene grosse come mi, i m’ ont dvou poûssî på cou por mi poleur monter dins l’ pitit busse.
- (viebe å coplemint) sipotchî (des ôtes djins) dins ene floxhe di djins.
- On s’ fijheut poûssî d’ tos les costés.
- (viebe å coplemint) voleur fé avancî, ecoraedjî.
- (viebe å coplemint) (mot d’ militaire) bouter l' innmi foû.
- Ma fwè, dj' î fou cåzu croké.
Après côps, li mwin do Signeur
Nos rinda on pô del vigueur.
Adon, come des sôdårds di fier
Nos poûssîs ces fureyes d' infier
— Paskeye sol sidje et l' dissidjmint d' Wîne(1683) (fråze rifondowe).
- Ma fwè, dj' î fou cåzu croké.
- (v. sins coplemint) crexhe, tot djåzant d’ ene plante, d’ ene biesse, d’ en efant, d’ on må, des tchveas.
- Il a leyî poûssî ses tchveas.
- Come i poûssèt ces efants la.
- Il a on boigne clå ki lyi poûsse ås fesses.
- Les poes d’ oujheas, c’ est ene violete nichté, avou des gripetes, et ki poûsse bråmint dins les avoennes. — Michel Anselme.
- (v. sins coplemint) aveur del coûtresse d’ alinne, tot djåzant d’ on tchvå, d’ ene djin.
- Vosse tchivå respire tot dnant on côp d’ flanc : i poûsrè dabôrd.
- (v. sins coplemint) fé ene foice, tot vlant fé boudjî ene sacwè.
- (v. sins coplemint) tinkyî ses musses do vinte, po fé rexhe ene sacwè pa l’ anusse (seles), pal nateure (vea, efant).
Ratourneures
[candjî]- poûssî al valêye : poûssî po fé toumer, po fé dischinde. Loukîz a : « poûssî djus ».
- poûssî l’ ouxh : clôre l’ ouxh.
- poûssî s’ sidje : poûssî foirt po nd aler a l’ ouxh (al twelete). Loukîz a : « poûssî foû ».
- I n’ va nén pus lon k’ on nel poûsse : c’ est on nawe. Loukîz a : « tchôkî ».
- poûssî å dbout : fé araedjî (ene sakî) disk’ å moumint k’ i n’ sait pus wårder si froed sonk.
- poûssî å drî : (mot d’ batlî) s’ aprepyî do rivaedje. Loukîz a : « bouter å lådje ».
- poûsse, dji saetche : dijhêye d’ ecoraedjmint cwand ene sakî a malåjhey po fé èn ovraedje.
- poûssî al rowe, u al tcherete, u å tchår, u al bote : aidî ene sakî, ene sacwè, a-z ariver. Loukîz a : « bouter ».
- poûssî deus, cwate, shijh dints : bouter deus, cwate, shijh dints di dvant. Loukîz a : « brijhî ».
- Nosse vatche poûsse cwate dints.
- esse poûssî del tchôde marke : aveur on tchôcmwår. Loukîz a : « tchôkî ».
Parintaedje
[candjî]- poûssaedje, poûsseu, poûssant, poûssance
- poûsse, poûssif
- poûssåd, poûssård, poûssåde, poûssåjhe
- poûssete
- ripoûssî
- kipoûssî
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Mots vijhéns
[candjî]- (sipotchî) kibouter, kitaper
- (fé ene foice) bouter, foirci
- (tinkyî ses musses do vinte, evnd) presser, bouter
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- poûssî : R13
Li mot n’ est nén dins : E1
Sipårdaedje do mot
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]aveur del coûtresse d’ alinne
- Francès : être asthmatique, avoir de l’asthme, présenter de la pousse
tinkyî ses musses do vinte, po fé rexhe ene sacwè pa l’ anusse, evnd
- Francès : pousser, faire des efforts expulsifs
poûssî å dbout
- Francès : pousser à bout
poûsse, dji saetche
- Francès : courage !
poûssî al rowe, evnd
- Francès : être partisan de, encourager
esse poûssî del tchôde marke
- Francès : cauchemarder (fr)
Etimolodjeye 2
[candjî]Loukîz a : « poûssire » çou ki dene on mot avou l’ cawete « -î ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- /puː.ˈsiː/ /puː.ˈsjɛ/
- (pa rfrancijhaedje) /puː.ˈsje/ /pu.ˈsje/ /pu.ˈsjɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /puː.ˈsiː/
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : poûs·sî
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
poûssî | poûssîs |
poûssî omrin
- (mot do bastimint) poûssire di pire k' on radjoute å moirtî.
- (mot d’ houyeu) poussire di tcherbon, vindou po-z etertini l' feu.
Ratournaedjes
[candjî]Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Viebes do walon avou l' cawete -î
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come tchessî
- Motlî do walon po les militaires
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots do Coûtchant walon
- Mots do grand Payis d' Nameur
- Sustantifs do walon avou l' cawete -î
- Mots do walon di deus pîs
- Sustantifs do walon
- Motlî do walon pol bastimint
- Motlî do walon po les houyeus