Aller au contenu

poûssî

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye 1

[candjî]

Tayon-bodje latén « pulsare » (minme sinse), çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje «  » des viebes.

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) tchesse
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) tchessîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) tchessans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) tchesnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) tchesrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) tchessive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) tchesse
pårt. erirece (dj’ a, vos av) tchessî
Ôtes codjowaedjes sipepieus tåvlea

poûssî

  1. (viebe å coplemint) voleur sipotchî (ene sakî, ene sacwè), sovint po l’ fé bodjî.
    • Ene grosse come mi, i m’ ont dvou poûssî på cou por mi poleur monter dins l’ pitit busse.
  2. (viebe å coplemint) sipotchî (des ôtes djins) dins ene floxhe di djins.
    • On s’ fijheut poûssî d’ tos les costés.
  3. (viebe å coplemint) voleur fé avancî, ecoraedjî.
  4. (viebe å coplemint) (mot d’ militaire) bouter l' innmi foû.
    • Ma fwè, dj' î fou cåzu croké.
      Après côps, li mwin do Signeur
      Nos rinda on pô del vigueur.
      Adon, come des sôdårds di fier
      Nos poûssîs ces fureyes d' infier
      Paskeye sol sidje et l' dissidjmint d' Wîne(1683) (fråze rifondowe).
  5. (v. sins coplemint) crexhe, tot djåzant d’ ene plante, d’ ene biesse, d’ en efant, d’ on må, des tchveas.
    • Il a leyî poûssî ses tchveas.
    • Come i poûssèt ces efants la.
    • Il a on boigne clå ki lyi poûsse ås fesses.
    • Les poes d’ oujheas, c’ est ene violete nichté, avou des gripetes, et ki poûsse bråmint dins les avoennes. Michel Anselme.
  6. (v. sins coplemint) aveur del coûtresse d’ alinne, tot djåzant d’ on tchvå, d’ ene djin.
    • Vosse tchivå respire tot dnant on côp d’ flanc : i poûsrè dabôrd.
  7. (v. sins coplemint) fé ene foice, tot vlant fé boudjî ene sacwè.
  8. (v. sins coplemint) tinkyî ses musses do vinte, po fé rexhe ene sacwè pa l’ anusse (seles), pal nateure (vea, efant).
Ratourneures
[candjî]
  1. poûssî al valêye : poûssî po fé toumer, po fé dischinde. Loukîz a : « poûssî djus ».
  2. poûssî l’ ouxh : clôre l’ ouxh.
  3. poûssî s’ sidje : poûssî foirt po nd aler a l’ ouxh (al twelete). Loukîz a : « poûssî foû ».
  4. I n’ va nén pus lon k’ on nel poûsse : c’ est on nawe. Loukîz a : « tchôkî ».
  5. poûssî å dbout : fé araedjî (ene sakî) disk’ å moumint k’ i n’ sait pus wårder si froed sonk.
  6. poûssî å drî : (mot d’ batlî) s’ aprepyî do rivaedje. Loukîz a : « bouter å lådje ».
  7. poûsse, dji saetche : dijhêye d’ ecoraedjmint cwand ene sakî a malåjhey po fé èn ovraedje.
  8. poûssî al rowe, u al tcherete, u å tchår, u al bote : aidî ene sakî, ene sacwè, a-z ariver. Loukîz a : « bouter ».
  9. poûssî deus, cwate, shijh dints : bouter deus, cwate, shijh dints di dvant. Loukîz a : « brijhî ».
    • Nosse vatche poûsse cwate dints.
  10. esse poûssî del tchôde marke : aveur on tchôcmwår. Loukîz a : « tchôkî ».
Parintaedje
[candjî]
Mots d’ aplacaedje
[candjî]
Mots vijhéns
[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
  • poûssî : R13
Li mot n’ est nén dins : E1
Sipårdaedje do mot
[candjî]

w. do Coûtchant w. do Mitan

Ratournaedjes
[candjî]
voleur sipotchî po l’ fé bodjî
sipotchî dins ene floxhe di djins
voleur fé avancî
bouter l' innmi foû
crexhe
aveur del coûtresse d’ alinne
  • Francès : être asthmatique, avoir de l’asthme, présenter de la pousse
fé ene foice
tinkyî ses musses do vinte, po fé rexhe ene sacwè pa l’ anusse, evnd
  • Francès : pousser, faire des efforts expulsifs
poûssî å dbout
  • Francès : pousser à bout
poûsse, dji saetche
  • Francès : courage !
poûssî al rowe, evnd
esse poûssî del tchôde marke

Etimolodjeye 2

[candjî]

Loukîz a : « poûssire » çou ki dene on mot avou l’ cawete «  ».

Prononçaedje

[candjî]

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
poûssî poûssîs

poûssî omrin

  1. (mot do bastimint) poûssire di pire k' on radjoute å moirtî.
  2. (mot d’ houyeu) poussire di tcherbon, vindou po-z etertini l' feu.
Ratournaedjes
[candjî]
poûssire di pire pol moirtî