poûssî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye 1

Tayon-bodje latén « pulsare » (minme sinse), çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	tchesse
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tchessîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tchessans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tchesnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tchesrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tchessive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	tchesse
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	tchessî
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

poûssî

(viebe å coplemint) voleur sipotchî (ene sakî, ene sacwè), sovint po l’ fé bodjî.
- Ene grosse come mi, i m’ ont dvou poûssî på cou por mi poleur monter dins l’ pitit busse.
(viebe å coplemint) sipotchî (des ôtes djins) dins ene floxhe di djins.
- On s’ fijheut poûssî d’ tos les costés.
(viebe å coplemint) voleur fé avancî, ecoraedjî.
(viebe å coplemint) (mot d’ militaire) bouter l' innmi foû.
- Ma fwè, dj' î fou cåzu croké.
  Après côps, li mwin do Signeur
  Nos rinda on pô del vigueur.
  Adon, come des sôdårds di fier
  Nos poûssîs ces fureyes d' infier
  — Paskeye sol sidje et l' dissidjmint d' Wîne(1683) (fråze rifondowe).
(v. sins coplemint) crexhe, tot djåzant d’ ene plante, d’ ene biesse, d’ en efant, d’ on må, des tchveas.
- Il a leyî poûssî ses tchveas.
- Come i poûssèt ces efants la.
- Il a on boigne clå ki lyi poûsse ås fesses.
- Les poes d’ oujheas, c’ est ene violete nichté, avou des gripetes, et ki poûsse bråmint dins les avoennes. — Michel Anselme.
(v. sins coplemint) aveur del coûtresse d’ alinne, tot djåzant d’ on tchvå, d’ ene djin.
- Vosse tchivå respire tot dnant on côp d’ flanc : i poûsrè dabôrd.
(v. sins coplemint) fé ene foice, tot vlant fé boudjî ene sacwè.
(v. sins coplemint) tinkyî ses musses do vinte, po fé rexhe ene sacwè pa l’ anusse (seles), pal nateure (vea, efant).

Ratourneures

poûssî al valêye : poûssî po fé toumer, po fé dischinde. Loukîz a : « poûssî djus ».
poûssî l’ ouxh : clôre l’ ouxh.
poûssî s’ sidje : poûssî foirt po nd aler a l’ ouxh (al twelete). Loukîz a : « poûssî foû ».
I n’ va nén pus lon k’ on nel poûsse : c’ est on nawe. Loukîz a : « tchôkî ».
poûssî å dbout : fé araedjî (ene sakî) disk’ å moumint k’ i n’ sait pus wårder si froed sonk.
poûssî å drî : (mot d’ batlî) s’ aprepyî do rivaedje. Loukîz a : « bouter å lådje ».
poûsse, dji saetche : dijhêye d’ ecoraedjmint cwand ene sakî a malåjhey po fé èn ovraedje.
poûssî al rowe, u al tcherete, u å tchår, u al bote : aidî ene sakî, ene sacwè, a-z ariver. Loukîz a : « bouter ».
poûssî deus, cwate, shijh dints : bouter deus, cwate, shijh dints di dvant. Loukîz a : « brijhî ».
- Nosse vatche poûsse cwate dints.
esse poûssî del tchôde marke : aveur on tchôcmwår. Loukîz a : « tchôkî ».

Parintaedje

poûssaedje, poûsseu, poûssant, poûssance
poûsse, poûssif
poûssåd, poûssård, poûssåde, poûssåjhe
poûssete
ripoûssî
kipoûssî

Mots d’ aplacaedje

Mots vijhéns

(sipotchî) kibouter, kitaper
(fé ene foice) bouter, foirci
(tinkyî ses musses do vinte, evnd) presser, bouter

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

poûsser : O4, G100, C61

E rfondou walon :

poûssî : R13

Li mot n’ est nén dins : E1

Sipårdaedje do mot

w. do Coûtchant w. do Mitan

Ratournaedjes

voleur sipotchî po l’ fé bodjî

Francès : pousser ^(fr)

sipotchî dins ene floxhe di djins

Francès : pousser ^(fr), bousculer ^(fr)

voleur fé avancî

Francès : pousser ^(fr) (à), encourager ^(fr), stimuler ^(fr)

bouter l' innmi foû

Francès : repousser ^(fr)

crexhe

Francès : pousser ^(fr), grandir ^(fr), croître ^(fr)

aveur del coûtresse d’ alinne

Francès : être asthmatique, avoir de l’asthme, présenter de la pousse

fé ene foice

Francès : forcer ^(fr)

tinkyî ses musses do vinte, po fé rexhe ene sacwè pa l’ anusse, evnd

Francès : pousser, faire des efforts expulsifs

poûssî å dbout

Francès : pousser à bout

poûsse, dji saetche

Francès : courage !

poûssî al rowe, evnd

Francès : être partisan de, encourager

esse poûssî del tchôde marke

Francès : cauchemarder ^(fr)

Etimolodjeye 2

Loukîz a : « poûssire » çou ki dene on mot avou l’ cawete « -î ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes :
  - /puː.ˈsiː/ /puː.ˈsjɛ/
  - (pa rfrancijhaedje) /puː.ˈsje/ /pu.ˈsje/ /pu.ˈsjɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /puː.ˈsiː/
Ricepeures : poûs·sî

Sustantif

singulî	pluriyal
poûssî	poûssîs

poûssî omrin

(mot do bastimint) poûssire di pire k' on radjoute å moirtî.
(mot d’ houyeu) poussire di tcherbon, vindou po-z etertini l' feu.

Ratournaedjes

poûssire di pire pol moirtî

Francès : poussier ^(fr)