braire

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje patwès latén * « bragere », d' on tayon-bodje gayel, çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -re » des viebes.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /bʀɛːʀ/ /bʀeʀ/ (betchfessî ai) (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bʀɛːʀ/
Ricepeures : nén rcepåve

Viebe

braire (v. sins coplemint)

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	brai
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	breyoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	breyans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	braiynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	brairè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	breyeu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	braiye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	brai
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

(Lidje) criyî foirt.
- Cwè çk' i m' brait la ? On n' l' ôt nén bén.
- Divins les rouwales,
  I veyèt si sovint s’ måvler,
  Si houkî foû, braire, s’ ateler,
  K’ al longue i divnèt pés k’ des diåles. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.79, “Li p’tit Pît’lé” (fråze rifondowe).
- Les tchoûlåds polèt pretchî,
  Breyans foirt po n’ nén ls oyî : — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’è-st-ine couyonåde», 1922, p.130 (fråze rifondowe).
- I monta s' toetea etur Bétel å Levant et Ay å Coûtchant; vaila i bastixha èn åté pol Signeur et braire si no — Lorint Hendschel, Li Djneze (ratournaedje).
(Lidje) fé l' riclame di.
- Ele a ene si grosse vwès,
  Po braire ses boreas d' bwès,
  K' ele va vinde avå l' veye,
  Ki por leye,
  Come a s' cours,
  Tot l' monde acourt. — Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Po plaire à Nanèsse" (fråze rifondowe).
(Lidje) (mocreçmint) forbate ene sacwè.
- Dairson, n’ est nén si vî ki vos l’ breyoz. — Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.67 (fråze rifondowe).
(Lidje) (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « après ») criyî tot riclamant ene sakî.
- Onk k’ a l’ pougn djus brait après s’ mame… En ôte ki broûle di five, riclame li Mwaisse do cir … A clicotes, sins aidants, sins cpagnons, sins cnoxhances, li ci ki n’ mourt nén cial ca seur mori pus lon. — Joseph Mignolet, « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.6 (fråze rifondowe).
(Nameur, Tchålerwè, Basse Årdene) fé rexhe ses låmes.
- Aschoûtez on n' direut k' i gn a èn efant ki brait (L. Jardez).
- I våt mia d' rire ki d' braire.

Ratourneures

braire so totes les poites: (rabaxhanmint) gueuyî ene sakî patavå come èn araedjî

- Mins l' ovrî ki fwait ene fåte, on l' brait so totes les poites
  Et si c' est ene grosse tiesse, a poenne on fwait 'ne clignete
  — Ep. Martial, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, ‘’Li savtî des recoletes’’, 69-73 (fråze rifondowe).
stronner l’ poye sins l’ fé braire